ασπροπλούμια, ασπροκέντημα, πιπίλα, βελονιές της παράδοσης

Ασπροπλούμια (ασπροκεντήματα)

Τα ασπροπλούμια είναι ένα είδος ξεφτιστού κεντήματος που δημιουργείται πάνω σε βαμβακερά και λινά υφάσματα, άλλοτε λευκά άλλοτε χρωματιστά.
Η βελονιά είναι προπομπός του Λευκαρίτικου κεντήματος στην Κύπρο στα Λευκαρίτικα κεντήματα. Είναι το παλαιότερο είδος της Κυπριακής κεντητικής τέχνης. Στα Λευκαρίτικα κεντήματα δημιουργείται ένα σχέδιο με βελονιές και στη συνέχεια δημιουργούνται κενά στο ύφασμα, ξεφτίζοντας το, καθώς αφαιρούνται σταυρωτά υφάδια και στημόνια του υφάσματος. Στη συνέχεια δημιουργούνται στυλάκια, ριχτές βελονιές και φεστόνι ή ριζοβελονιά για να συγκρατούνται τα υφάδια και τα στημόνια.
Στα παράλια της Μ. Ασίας στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Μεσογείου, συναντούμε παρόμοιες βελονιές. Το ξέφτισμα γίνεται σταυρωτά και κεντιέται με τυλιχτή βελονιά σε σχέδια αυστηρά γεωμετρικά.

Τα ασπροπλούμια ήταν πανάρχαια τεχνική κεντήματος.
Οι κλωστές πάντοτε στερεώνονται στην καλή πλευρά του κεντήματος, περνώντας την κλωστή μέσα στο σχέδιο, ανάμεσα από τις κλωστές, τις βελονιές.
Πάντοτε η κεντήτρια χρησιμοποιεί μονή κλωστή μεταξωτή, βαμβακερή ή λινή.

Κοπτό είναι το τρυπητό μέρος του κεντήματος που σχηματίζεται με την σταυρωτή αφαίρεση στημονιών και υφαδιών. Στη συνέχεια οι κλωστές που απομένουν κεντιούνται για να στερεωθούν και να γεμίσουν τα κοπτά, με τρωπωτή τυλιχτή βελονιά, που στην Ελλάδα συνηθίζουμε να την λέμε ριζοβελονιά.
Τα κοπτά κεντιούνται με το βελόνι και μονή κλωστή, τυλίγοντας τις άκοπες κλωστές στο εσωτερικό μέρος του κοπτού. Επίσης το κενό διάστημα ανάμεσα στις κλωστές μπορεί να γεμίσει με πεταχτές κλωστές με πλεκτή βελονιά.

Ιδιαίτερη προσοχή δίνει η κεντήτρια στις άκρες του κεντήματος, ώστε να στερεωθεί καλά και να μην υπάρξει φόβος να ξεφτίσει το κέντημα με την αφαίρεση των απαιτούμενων κλωστών. Ελάχιστες κλωστές τυλίγονται στην άκρη το πολύ 3-4, σφικτά και ομοιόμορφα, με βελονιές που κεντιούνται συμμετρικά, η μια δίπλα στην άλλη.

Η βελονιά έκανε το γύρο της Ευρώπης και επέστρεψε αργότερα στην Ελλάδα με παραλλαγή, ενσωματωμένη στα ασπροκεντήματα, είναι η τεχνική του φιλτιρέ, που δεν είναι τίποτε άλλο από ξεφτιστές κλωστές, δεμένες γύρω-γύρω με ριζοβελονιά ή φεστόνι
(βελονιά κόμπου, κουμπότρυπας).

Στο ασπροκέντημα χρησιμοποιούνται πλήθος βελονιών, φεστόνι, ανεβατό, ριζοβελονιά, ρίζα, αζούρ και πολλές άλλες.
Σε πολλές περιπτώσεις το ασπροκέντημα συνδυάζεται με δαντέλες πλεγμένες με το βελονάκι, τη σαΐτα και άλλες τεχνικές. Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε λευκή κλωστή, πάνω σε λευκά υφάσματα, στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν και χρωματιστές κλωστές.

Βελονόκομπος ή πιπίλα

Η δαντέλα με τη βελόνα του ραψίματος λέγεται πιπίλα.
Είναι λεπτή και διακοσμητική τεχνική, που χρειάζεται δεξιοτεχνία που αποκτιέται μετά από εξοικείωση με την κεντητική τέχνη.
Ουσιαστικά η πολύ λεπτή κλωστή που χρησιμοποιείται γι’ αυτήν την τεχνική, στηρίζεται με κόμπους που δημιουργούνται με τη βελόνα και είναι τεχνική που χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα, από όλους τους Ελληνικούς πληθυσμούς.
Την τεχνική διέσωσαν κυρίως οι Μικρασιατικοί πληθυσμοί, περίφημες ήταν οι κεντήτριες της Κωνσταντινούπολης, την τεχνική διαφύλαξαν και οι γυναίκες των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ιδιαίτερα οι Ροδίτισες.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης η τεχνική του βελονόκομπου (πιπίλας) έγινε γνωστή στην Βενετία και την Γαλλία και από εκεί διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη.
Μετά την Μικρασιατική καταστροφή η πιπίλα διαδόθηκε στην Ελλάδα όπου είχε ξεχαστεί.
Με την τεχνική της πιπίλας οι γυναίκες κεντούσαν τα εσώρουχα ιδιαίτερα της νύφης, τα μαντήλια, κεφαλόδεσμους, γιακάδες, μανσέτες σε πουκάμισα, φορέματα, αλλά και σεντόνια, μαξιλαροθήκες, πετσέτες και τις άκρες των κεντημάτων τους.
Παλαιότερα κυρίως χρησιμοποιούσαν μεταξωτές και εν συνεχεία βαμβακερές κλωστές ή και λινές.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πιπίλας είναι ότι οι κόμποι δημιουργούνται στον αέρα, με μόνο εργαλείο την βελόνα και την κλωστή. Η ποικιλία των κόμπων είναι μεγάλη, κάθε τόπος έχει την δική του τεχνική, κάθε κεντήτρια έχει τον δικό της τρόπο να δημιουργεί κόμπους και να συνθέτει σχέδια.

Δεν χρησιμοποιούνται σχέδια στην πιπίλα, κύριος οδηγός είναι η μνήμη και το μάτι της κεντήτριας. Κλωστές μικρές ή μεγαλύτερες μένουν ελεύθερες ανάμεσα στους κόμπους και έτσι δημιουργείται μεγάλη ποικιλία σχεδίων, τα δίχτυα του βελονιού, συνθέτοντας και λουλούδια καρυδάκια, φυλλαράκια ανάλογα με την φαντασία της κεντήτριας.

Αυτή η εργασία χορηγείται μόνον με άδεια Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.