ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ-ΥΠΕΡΒΕΡΕΤΑΙΟΣ

Ο μήνας Πυανεψιών ήταν ο τέταρτος μήνας των Αθηναίων,

κι ήταν ο μήνας των πυάνων, δηλαδή των κυάμων και όλων των καρπών που έβρασαν μέσα σε χύτρα προς τιμήν του θεού Απόλλωνα.

Οι Μακεδόνες είχαν το μήνα αυτό ως τελευταίο στο ημερολόγιο τους,

αργότερα επικράτησε να είναι ο πρώτος μήνας του ημερολογίου τους.

Ο τελευταίος μήνας των Μακεδόνων ο Υπερβερεταίος,

ταυτίζεται κατά ένα μέρος του με τον σημερινό Οκτώβριο μήνα,

για το λόγο αυτό αποκαλούνταν και

ως πρώτος στο ημερολόγιο τους από τους μεταγενέστερους.

[Οι αρχαίοι Έλληνες μετρούσαν τους μήνες βάσει

ενός σεληνο-ηλιακού συστήματος, που αντιστοιχούν

στα μέσα ενός εκάστου των σημερινών

π.χ ο πρώτος μήνας για τους Αθηναίους 

ο Εκατομβαιών αντιστοιχούσε στα μέσα του σημερινού μηνός Ιουλίου

ως τα μέσα  του μηνός Αυγούστου.

Χώριζαν το έτος σε 12 μήνες των 29-30 ημερών

που εναλλάσσονταν κανονικά.

Τις  προκύπτουσες διαφορές του ηλιακού έτους (365,5 ημέρες)

τις διόρθωναν με την προσθήκη τριών εμβόλιμων μηνών,

στο τρίτο, πέμπτο και όγδοο έτος κάθε οκταετίας.]

Η διαφορά αυτή της μέτρησης των ημερών,  

φέρει τον μήνα άλλοτε ως πρώτο και άλλοτε ως τελευταίο 

στο ημερολόγιο των Μακεδόνων.

Όταν ήθελαν να τονίσουν ότι κάποιος ήταν υπέργηρος,

ή ότι κάτι ήταν παλιό έλεγαν πως είναι «Ὑπερβερεταῖο»,

διότι ο μήνας αρχικά, ήταν ο τελευταίος

στο ημερολόγιο των Μακεδόνων.

Ὑπερβερεταῖος: κατὰ Μακεδόνας, ὄνομα μηνός.

ὁ Ὀκτώβριος. καὶ παροιμία·

«Ὑπερβερεταῖος,» ἐπὶ τῶν ὑπερχρονίων εἴρηται·

παρὰ γὰρ Μακεδόσιν ὁ τελευταῖος μὴν τοῦ ἐνιαυτοῦ

Ὑπερβερεταῖος ἀνεγράφη.

Για τους αρχαίους Ρωμαίους ο μήνας Οκτώβριος,  

αρχικώς ονομαζόταν «Σεμεντίλιος»

από τη λέξη σπόρος, όπως διέσωσε η ιστορία τους,

καθώς ήταν μήνας του οργώματος και της σποράς και

της πρώτης διόγκωσης των καρπών, κάτω από το χώμα,

με τη βοήθεια της υγρασίας.
Σεμεντίλιος ὁ Ὀκτώβριος ἀπὸ τοῦ σπόρου,

ὡς ἡ παλαιότης παραδέδωκεν.

Αργότερα ο μήνας ονομάστηκε Ὀκτώβριος,

διότι ήταν ο όγδοος στη σειρά μήνας

στο πρώτο ημερολόγιο των Ρωμαίων,

(octo-ver = οκτώ-έαρ, άνοιξη, όγδοος από την άνοιξη)

όταν ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας στο ημερολόγιο τους,

που σηματοδοτούσε και την αρχή της άνοιξης.

Όταν αργότερα ο Ιανουάριος πήρε την πρωτιά,

ο Οκτώβριος μετατέθηκε στη δέκατη θέση,

δίχως να αλλάξει το όνομα του.

….καὶ γὰρ οὕτω καὶ παρ' ἡμῖν, εἰ πρῶτος ὁ Μάρτιος ἀριθμηθείη,
ὄγδοος ὁ Ὀκτώβριος εὑρίσκεται….

Σύμφωνα με τις καλένδες των Ρωμαίων οι ιερείς δεν έδιναν σημασία στα όνειρα που έβλεπαν οι άνθρωποι κατά τον μήνα αυτόν, καθώς πίστευαν πως λόγω της υγρασίας, ακόμη και η φαντασία των ανθρώπων φούντωνε (ανυψωνόταν).

Κατά το μήνα αυτό, οι αρχαίοι Έλληνες και αργότερα κι οι Ρωμαίοι θεωρούσαν πως ήταν η καταλληλότερη εποχή να τρώνε πράσα, προς αποφυγήν της αρθρίτιδας.

Ο Οκτώβριος είναι μήνας οργώματος και σποράς.

Παρατηρώντας τη δύναμη των σπόρων που με τη βοήθεια της υγρασίας και του ήλιου φουσκώνουν, ονόμασαν Κόρη τη σπερματούχο δύναμη, την Κόρη της θεάς Δήμητρας.

Ο Πλούτων ο ήλιος του κάτω κόσμου, άρπαξε την Περσεφόνη - που την αναζητούσε η μητέρα της Δήμητρα - και την πήγε στο σκοτεινό του βασίλειο, στην Αίτνα της Σικελίας, όπου σύμφωνα με το μύθο φυτεύτηκε

και το πρώτο σπέρμα σίτου.

Κόρη μὲν ἡ δύναμις ἡ σπερματοῦχος, 

Πλούτων δὲ ὁ ὑπὸ γῆν ἥλιος,

ὃς ἁρπάζειν λέγεται τὴν Κόρην, ἣν ζητεῖ ἡ Δημήτηρ

κρυπτομένην ὑπὸ γῆς. ἐν Αἴτνῃ δὲ τῆς Σικελίας τὴν  

ἁρπαγὴν μυθολογοῦσι τῆς Κόρης· ἐκεῖ γὰρ λέγεται

πρῶτον σίτου σπέρμα καταβληθῆναι.

Οι Αιγύπτιοι τον μήνα τον έλεγαν Φαοφί.

Ὀκτώβριος· Φαοφί.

Άλλα ονόματα του μηνός

ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ ΑΤΤΙΚΗ

ΠΥΑΝΟΨΙΩΝ Μίλητος

ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ Σπάρτη, Μακεδονία, Λαμία

ΥΠΕΡΒΕΡΕΤΑΙΟΣ Μακεδονία

ΑΓΝΑΙΩΝ Μαγνησία

ΑΘΑΝΑΙΟΣ Αιτωλία

ΑΛΦΙΟΙΟΣ Ήλιδα

ΑΠΑΤΟΥΡΙΩΝ Δήλος

ΔΑΜΑΤΡΙΟΣ Βοιωτία

ΕΡΜΑΙΟΣ Επίδαυρος

ΗΡΑΙΟΣ Δελφοί

ΘΕΜΙΣΤΙΟΣ Θεσσαλία

ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΟΣ Ρόδος

ΙΜΑΛΙΟΣ Κρήτη

ΚΥΑΝΟΨΙΩΝ Εύβοια, Σάμος, Τήνος;

ΚΡΟΝΙΩΝ Αμοργός

ΜΑΛΟΦΟΡΙΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΜΗΤΡΩΟΣ Βιθυνία

ΠΑΝΕΜΟΣ Σελεύκεια 

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.

Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.

Ἥρης, θυμίαμα ἀρώματα (Ορφικός ύμνος)

Ἥρης, θυμίαμα ἀρώματα

Κυανέοις κόλποισιν ἐνημένη, ἠερόμορφε,
Ἥρη παμβασίλεια, Διὸς σύλλεκτρε μάκαιρα,
ψυχοτρόφους αὔρας θνητοῖς παρέχουσα προσηνεῖς,
ὄμβρων μὲν μήτηρ, ἀνέμων τροφέ, παντογένεθλε.
χωρὶς γὰρ σέθεν οὐδὲν ὅλως ζωῆς φύσιν ἔγνω
κοινωνεῖς γὰρ ἅπασι κεκραμένη ἠέρι σεμνῷ
πάντων γὰρ κρατέεις μούνη πάντεσσί τ' ἀνάσσεις
ἠερίοις ῥοίζοισι τινασσομένη κατὰ χεῦμα.
ἀλλά, μάκαιρα θεά, πολυώνυμε, παμβασίλεια,
ἔλθοις εὐμενέουσα καλῷ γήθοντι προσώπῳ.

Ήρας θυμίαμα και αρώματα

Σε κυανούς κόλπους καθισμένη, αερόμορφη Ήρα,
παμβασίλεια, μακάρια σύζυγε του Δία,
που παρέχεις στους θνητούς ψυχοτρόφους χρήσιμες αύρες
μητέρα των βροχών, τροφέ ανέμων,
παντογένεθλη ( εσύ που γέννησες τα πάντα)
διότι δίχως εσένα δεν γνωρίζω να υπάρχει ζωή
μετέχεις σε όλα ανακατεμένη με θεϊκό αέρα,
διότι μόνη κρατάς τα πάντα,
σ' όλα δεσπόζεις μ' αέρινες κινήσεις σε ρεύματα,
αλλά μακάρια θεά πολυώνυμη, παμβασίλεια
ας έλθεις ευνοϊκή με ωραίο χαρούμενο πρόσωπο.

(απόδοση στίχων: Ματσιαρόκου Χρυσούλα)

ΟΡΦΕΩΣ ΥΜΝΟΣ Δήμητρος Ἐλευσινίας,

ΟΡΦΕΩΣ ΥΜΝΟΣ 40

Δήμητρος Ἐλευσινίας, θυμίαμα στύρακα

Δηώ, παμμήτειρα θεά, πολυώνυμε δαῖμον,
σεμνὴ Δήμητερ, κουροτρόφε, ὀλβιοδῶτι,
πλουτοδότειρα θεά, σταχυοτρόφε, παντοδότειρα,
εἰρήνηι χαίρουσα καὶ ἐργασίαις πολυμόχθοις,
σπερμεία, σωρῖτι, ἀλωαία, χλοόκαρπε,
ἣ ναίεις ἁγνοῖσιν Ἐλευσῖνος γυάλοισιν,
ἱμερόεσσ', ἐρατή, θνητῶν θρέπτειρα προπάντων,
ἡ πρώτη ζεύξασα βοῶν ἀροτῆρα τένοντα
καὶ βίον ἱμερόεντα βροτοῖς πολύολβον ἀνεῖσα,
αὐξιθαλής, Βρομίοιο συνέστιος, ἀγλαότιμος,
λαμπαδόεσσ', ἁγνή, δρεπάνοις χαίρουσα θερείοις
σὺ χθονία, σὺ δὲ φαινομένη, σὺ δε πᾶσι προσηνής
εὔτεκνε, παιδοφίλη, σεμνή, κουροτρόφε κούρα,
ἅρμα δρακοντείοισιν ὑποζεύξασα χαλινοῖς
ἐγκυκλίοις δίναις περὶ σὸν θρόνον εὐάζουσα,
μουνογενής, πολύτεκνε θεά, πολυπότνια θνητοῖς,
ἧς πολλαὶ μορφαί, πολυάνθεμοι, ἱεροθαλεῖς.
ἐλθέ, μάκαιρ', ἁγνή, καρποῖς βρίθουσα θερείοις,
εἰρήνην κατάγουσα καὶ εὐνομίην ἐρατεινὴν
καὶ πλοῦτον πολύολβον, ὁμοῦ δ' ὑγίειαν ἄνασσαν.


Δήμητρος Ἐλευσινίας, θυμίαμα στύρακα


Δηώ, μητέρα των πάντων, θεά πολυώνυμη δαίμονα,
Σεμνή Δήμητρα, παιδοτρόφε, που παρέχεις πλούτο κι ευτυχία, σταχυοτρόφε, παντοδότειρα, που χαίρεσαι στην ειρήνη και στις πολύμοχθες εργασίες,
προστάτιδα των σπερμάτων, που παρέχεις γεννήματα,
προστάτιδα της συγκομιδής του αλωνίσματος και των χλωρών καρπών,
που κατοικείς στις αγνές κοιλάδες της Ελευσίνας, πολυπόθητε,
αγαπητή, τροφέ θνητών,
εσύ πρώτη έζευξες τον αυχένα των καματερών βοδιών (για καλλιέργεια)
και χάρισες περιπόθητο βίο στους θνητούς τους πανευτυχείς,
συντελείς στην αύξηση των φυτών, είσαι σύνοικος του Βρομίου (Διόνυσου), λαμπροτιμημένη, αγνή, χαίρεσαι με τα θερινά δρεπάνια.
Εσύ χθόνια (κάτω από τη γη) αλλά και φανερή, εσύ σε όλους προσιτή,
αγαθή προς τα τέκνα σου, εσύ που αγαπάς τα παιδιά,
σεμνή, κόρη που τρέφεις τα παιδιά,
έζευξες άρμα δρακόντων με χαλινάρια,
οπαδών που κραυγάζουν γύρω από το θρόνο σου με κυκλικούς χορούς.
Θεά μονογενή, θεά πολύτεκνε, πολυσέβαστη στους θνητούς,
με πολλές πολυάνθεμες και ιεροθηλείς μορφές.
Έλα μακάρια, αγνή, που βρίθεις από καλοκαιρινούς καρπούς,
φέρε ειρήνη και ευνομία πολυπόθητη και πλούτο πολυευτυχισμένο,
μαζί με αυτά και την βασίλισσα υγεία.

απόδοση στίχων: Ματσιαρόκου Χρυσούλα

Ορφικός Ύμνος Γῆς

Ορφικός Ύμνος  Γῆς (26)

Γῆς, θυμίαμα πᾶν σπέρμα πλὴν κυάμων καὶ ἀρωμάτων

Γαῖα θεά, μῆτερ μακάρων θνητῶν τ' ἀνθρώπων,
πάντροφε, πανδώτειρα, τελεσφόρε, παντολέτειρα,
αὐξιθαλής, φερέκαρπε, καλαῖς ὥρῃσι βρύουσα•
ἕδρανον ἀθανάτου κόσμου, πολυποίκιλε κούρη,
ἣ λοχίαις ὠδῖσι κύεις καρπὸν πολυειδῆ•
ἀιδίη, πολύσεπτε, βαθύστερν', ὀλβιόμοιρε,
ἡδυπνόοις χαίρουσα χλόαις, πολυάνθεμε δαῖμον,
ὀμβροχαρής, περὶ τὴν κόσμος πολυδαίδαλος ἄστρων
εἱλεῖται φύσει ἀενάῳ καὶ ῥεύμασι δεινοῖς•
ἀλλά, μάκαιρα θεά, καρποὺς αὔξοις πολυγηθεῖς,
εὐμενὲς ἦτορ ἔχουσα, σὺν εὐόλβοισιν ἐν ὥραις.


Ορφικός Ύμνος ΓΗΣ 26

Γαία θεά, μητέρα θεών και των θνητών ανθρώπων,
πάντροφε, πανδώτειρα (που τρέφεις και δίδεις τα πάντα)
τελεσφόρε, παντολέτειρα
(που τα πάντα τελειοποιείς και τα πάντα θανατώνεις)
που φέρεις και αυξάνεις τους καρπούς,
γεμάτη καλές εποχές, θεμέλιο του αθανάτου κόσμου,
πολυποίκιλη κόρη που κυοφορείς ποικίλους καρπούς με ωδίνες,
αιώνια πολυσέβαστη, βαθύστερνη καλότυχη,
που χαίρεσαι στις μυρωδάτες χλόες,
πολυάνθεμη θεά, αγαπάς τη βροχή,
γύρω σου πολυδαίδαλος κόσμος άστρων περιστρέφεται αέναα (διαρκώς)
και δίνες ρευμάτων, αλλά μακάρια θεά,
αύξησε τους καρπούς προξένησε μας χαρά,
με φιλεύσπλαχνη καρδιά και πλούσιες εποχές.

Απόδοση στίχων: Ματσιαρόκου Χρυσούλα