ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ 3ο μέρος-Στήνια-Θεσμοφόρια

Στις 7 ή κατά άλλους στις 9 του μήνα Πυανεψιώνα 
γιόρταζαν τα Στήνια, προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης, 
μια γυναικεία γιορτή με θυσίες.

Στη γιορτή γιόρταζαν την άνοδο της θεάς στο ναό της Ελευσίνας, μετά το θυμό της για την αρπαγή της κόρης.
Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στη γονιμότητα της γης,  
στήνιον είναι το στήθος, ως έδρα συναισθημάτων, η έδρα της ψυχής.


Στήνια: ἑορτὴ Ἀθήνησιν, ἐν ἧ ἐδόκει ἡ ἄνοδος γενέσθαι τῆς Δήμητρος· 
ἐλοιδοροῦντο δ' ἐν αὐτηῖ νυκτὸς αἱ γυναῖκες ἀλλήλαις· οὕτως Εὔβουλος.

στήνια· ἑορτὴ Ἀθήνησιν καὶ ....... διασκώπτουσι καὶ λοιδοροῦσιν
στήνιον· στῆθος


Η γιορτή γινόταν σε ανάμνηση της μεταβολής της ψυχικής διάθεσης της Δήμητρας, όταν η ευπροσήγορη γριά Ιάμβη με παράφορες κινήσεις χαράς και αστεϊσμούς κατάφερε να κάνει τη θεά να χαμογελάσει, στο σπίτι του Ελευσίνιου Κελεού, όπου φιλοξενούνταν.
Μετά η Μετάνειρα της παρασκεύασε το ποτό κυκεώνα για να πιει να στυλωθεί, ένα μείγμα από αλεύρι, ύδωρ, οίνο και φλησκούνι, και της το έδωσε να πιεί, να ανακουφιστεί από τον πόνο της ψυχής της.
Όλα έγιναν σύμφωνα με τις υποδείξεις της θεάς, 
που όρισε το ποτό να είναι τμήμα της τελετουργίας στη λατρεία της.


Στη γιορτή προς ανάμνησιν του γεγονότος 
οι γυναίκες, έλεγαν σκωπτικούς λόγους
(στηνιῶσαι· βλασφημῆσαι, λοιδορῆσαι)
(δηλαδή πειράγματα, αστεϊσμούς, εμπαιγμούς, κοροϊδίες),
ακόμη έβριζαν με άπρεπα λόγια σεξουαλικού περιεχομένου και δίχως να υπάρχει φόβος παρεξήγησης, κακολογούσαν και προπηλάκιζαν όποιον συναντούσαν στην πορεία τους, κυρίως όμως οι λαϊκές γυναίκες, ενώ οι μυημένες τελούσαν τα πάντα με μέτρο, μέσα στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων.
Οι μυημένες στη γιορτή γυναίκες για να μετέχουν στη γιορτή έπρεπε να απέχουν από σεξουαλική δραστηριότητα για εννέα ημέρες, διότι τόσες μέρες αναζητούσε η Δήμητρα την Κόρη, πετώντας από τη θεϊκή της κόμη το μαντήλι της, φορώντας σκοτεινό πέπλο, κρατώντας αναμμένες δάδες, νηστική δίχως αμβροσία και νέκταρ, δίχως να λουστεί.


Η γιορτή των Στηνίων ήταν μια προετοιμασία για τα Θεσμοφόρια, που γιορτάζονταν την επόμενη μέρα.




Θεσμοφόρια

Στις 10 του μήνα Πυανεψιώνα στον Αλιμούντα,
(αλλού αναφέρεται ο ναός της θεάς στην Ελευσίνα)
στο Ιερό της Δήμητρος γιορτάζονταν τα Θεσμοφόρια, προς τιμήν της θεάς Δήμητρας που εκτός από την καλλιέργεια των δημητριακών που τη δίδαξε στους ανθρώπους, επινόησε και νόμους, θεσμούς, για τους ανθρώπους που πρότερα ζούσαν σε άγρια κατάσταση και πολλές φορές κατέφευγαν ακόμη και στον κανιβαλισμό.
Η θεά έδωσε τους καρπούς των δημητριακών στον Τριπτόλεμο του έμαθε την καλλιέργεια τους και τον έστειλε με το πτερωτό του άρμα, με τους δράκους, να διδάξει όσα έμαθε σε όλον τον κόσμο.


Ύμνος εις Δήμητρα Καλλιμάχου

κάλλιον, ὡς πολίεσσιν ἑαδότα τέθμια δῶκε•
κάλλιον, ὡς καλάμαν τε καὶ ἱερὰ δράγματα πράτα
ἀσταχύων ἀπέκοψε καὶ ἐν βόας ἧκε πατῆσαι,
ἁνίκα Τριπτόλεμος ἀγαθὰν ἐδιδάσκετο τέχναν•

Καλύτερα να πούμε ότι η Δήμητρα θέσπισε νόμους στις πόλεις.
Καλύτερα να πούμε ότι πρώτη έκοψε καλάμια και τα ιερά δεμάτια των σταχυών
και άφησε να βόδια να πατήσουν τη γη (χωράφια), όταν ο Τριπτόλεμος διδάχθηκε από αυτή την τέχνη (της καλλιέργειας).


Τα Θεσμοφόρια δίδαξαν στην Πελοπόννησο, στις Πελασγιώτιδες, οι κόρες του Δαναού, όταν ήρθαν από την Αίγυπτο. Με την αναστάτωση όμως που προκλήθηκε με την κάθοδο των Δωριέων στην Πελοπόννησο, ξεχάστηκε η τελετή και μόνον οι Αρκάδες την διέσωσαν.

Στην Πελοπόννησο τα Θεσμοφόρια κρατούσαν τρεις ημέρες.
τριήμερος· Θεσμοφόρια ὑπὸ Λάκωνεις

Τα Θεσμοφόρια γιορτάζονταν σε όλες τις πόλεις και στις αποικίες των Ελλήνων, με αποκορύφωμα της γιορτής στις Συρακούσσες, όπου διαρκούσαν δέκα ημέρες.


Ευγενείς, υπερήφανες και σεμνές γυναίκες, λάμβαναν μέρος στη γιορτή των Θεσμοφορίων, όπου κατά την ημέρα της τελετής, κουβαλούσαν τα ιερά βιβλία των νόμων, θεσμών, επάνω στο κεφάλι τους, έψαλλαν και έκαναν λιτανεία στην Ελευσίνα και επέστρεφαν στην πόλη.


Στην Αττική υπήρχε έθιμο, οι Αθηναίοι να γιορτάζουν τα Θεσμοφόρια τέσσερις ημέρες.

Την πρώτη ημέρα τα γιόρταζαν στο Ιερό της Δήμητρος στον Αλιμούντα και λεγόταν ΑΝΟΔΟΣ.

Η δεύτερη μέρα της γιορτής, την 11η του μηνός, λεγόταν ΚΑΘΟΔΟΣ.

Η τρίτη μέρα 12η μέρα του μήνα λεγόταν ΝΗΣΤΕΙΑ και 
η τέταρτη μέρα η 13η μέρα του μήνα λεγόταν Καλλιγένεια.


Ας δούμε όμως εις ανάμνηση ποιου γεγονότος γινόταν η τελετουργία.
Την πρώτη ημέρα τη γιόρταζαν στο Ιερό της Δήμητρος στον Αλιμούντα, ή κατά άλλους στην Ελευσίνα, εις ανάμνησιν του πρώτου ναού που κτίστηκε από τον Κελεό στην Ελευσίνα και εγκαταστάθηκε σε αυτόν η θεά, ενώ η δεύτερη ημέρα η Κάθοδος ήταν εις ανάμνησιν της καθόδου της Κόρης στα έγκατα της γης, την ημέρα που την άρπαξε ο Πλούτωνας.


Στην Ελευσίνα ο Κελεός προς τιμή της θεάς ανήγειρε ευρύχωρο ναό και βωμό στην κορυφή του λόφου, που κτίστηκε με τη θεία βούληση της θεάς. Όταν τελείωσε ο ναός η θεά αποσύρθηκε στο ναό αυτό, μακριά από τους μακάριους θεούς, πλημμυρισμένη από θλίψη για την απώλεια της προσφιλούς της κόρης. Τότε τον κόσμο κυρίεψε φοβερός λιμός και αγωνία καθώς η γη δεν απέδιδε καρπούς, καθώς η θεά δεν επέτρεπε να καρποφορήσει η γη.
Η θεά μήνυσε στον πατέρα Δία πως δεν θα επέτρεπε την καρποφορία αν δεν έβλεπε την Κόρη της.
Ο Ερμής συνάντησε τον Άνακτα Πλούτωνα στα έγκατα της γης και ο Αϊδωνεύς υπάκουσε τις συμβουλές που του έστειλε με τον Ερμή ο Δίας και ζήτησε από την Περσεφόνη να ακολουθήσει πίσω στη γη τον Ερμή.
Πριν φύγει όμως η Περσεφόνη από το σκοτεινό του παλάτι ο Πλούτωνας, κρυφά, της έδωσε να φάει ένα γλυκό κόκκο ροδιάς, ώστε η Κόρη να φάει φαγητό του Κάτω Κόσμου και να δεθεί με αυτόν, ώστε να μη μπορεί να μείνει για πάντα με την μητέρα της.
Έζευξε ο «πολυσημάντωρ Αϊδωνεύς» τους αθάνατους ίππους του, στο χρυσό του άρμα και ο Ερμής ανέλαβε τα ηνία, εγκαταλείποντας τα έγκατα της γης, πετούσαν πάνω από θάλασσα και γη, ανάμεσα στα σύννεφα.
Έφτασαν στο μυροβόλο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, που πήδηξε από χαρά.
Η μητέρα της τη ρώτησε αν έφαγε νεκρική τροφή, τότε αλίμονο θα έπρεπε το 1/3 του έτους να το περνάει στο σκοτεινό βασίλειο του συζύγου της και μόνο τα 2/3 του έτους θα μπορούσε να τα περνάει με τη μητέρα της και τους αθανάτους.


Η Περσεφόνη θυμήθηκε το γλυκό κόκκο ροδιάς, 
που κρυφά από τον Ερμή της έδωσε να φάει ο Πλούτωνας, παρά τη θέληση της.
Μετά την άνοδο της Κόρης από το βασίλειο του Αϊδωνέως το Ράριο πεδίο που λόγω της οργής της Δήμητρας είχε μείνει άγονο και στερημένο βλάστησης, καρποφόρησε και οι άνθρωποι συγκέντρωσαν και πάλι πολλούς καρπούς.


Η Δήμητρα, εγκαθίδρυσε όλους τους τύπους της τελετουργίας και της λατρείας της, δίδαξε στους τρεις βασιλείς, τον Τριπτόλεμο, τον ισχυρό Εύμολπο και τον ηγέτη του λαού τον Κελεό, την ορθή τέλεση των ιερουργιών, τους αποκάλυψε τα αγαθά όργια και τις σεμνές τελετές, που δεν πρέπει να παραλείπονται, να κοινολογούνται και να γνωστοποιούνται στους αμύητους.
Ο σεβασμός στα Θεία, πρέπει να είναι τόσο ισχυρός, τόσο ώστε να σταματάει η φωνή.
Οι μυημένοι στις τελετές της θεάς θα είναι ευτυχείς μετά θάνατον.
Αντίθετα οι άμμοροι, δηλαδή οι αμύητοι, οι ατελείς δεν θα έχουν την ίδια αντιμετώπιση στον κόσμο του Αϊδωνέα.


Η τρίτη μέρα 12η μέρα του μήνα λεγόταν ΝΗΣΤΕΙΑ,  

λόγω της νηστείας που ήταν επιβεβλημένη για τη γιορτή αυτή, διότι και η θεά έμεινε νηστική.
Τη μέρα αυτή γινόταν οι μυήσεις των γυναικών με πυρσοφορία, επίδειξη των ιερών συμβόλων, χορούς και προσφορές μικρών χοίρων «στα χάσματα», λάκκους δηλαδή όπου πετούσαν ζωντανά τα γουρουνάκια, ως προσφορά στη θεά.
Το έθιμο ίσως να καθιερώθηκε για να συμβολίζει τον χοιροβοσκό Ευβουλέα μαζί με την αγέλη των ζώων του, που χάθηκαν στο χάσμα που άνοιξε στη γη, όταν ο Πλούτωνας ο θεός του Κάτω Κόσμου, άρπαξε την Κόρη. Το κρέας και το λίπος των ζώων όταν σήπονταν έδιναν ένα εξαιρετικό λίπασμα που βοηθούσε τις καλλιέργειες.


Ο Ευβουλέας άλλοτε ταυτίζεται με το Διόνυσο, τον Βάκχο τον λυτρωτή, τον αρχηγό των μυστηριακών τελετών και ως μητέρα του φέρεται η Περσεφόνη. 
Ο Διόνυσος-Βάκχος-Ευβουλέας διανυκτερεύει πλησίον των ιερών δωμάτων της μητέρας του, γιορτάζεται με χορούς κυκλικούς που συμβολίζουν τις κυκλικές Ώρες, τις θεές που επανέρχονται σε τακτά διαστήματα.

Άλλοτε ο Ευβουλέας ταυτίζεται με τον ίδιο τον Πλούτωνα που υποδέχεται τους θνητούς στα Τάρταρα, στον Άδη, στον υποχθόνιο κόσμο.
Τιμές αποδίδονταν στο θεό, και οι άνθρωποι τον παρακαλούσαν να τους παράσχει πλούτο, αλλά και τους καρπούς του έτους, είναι ο θεός που του έλαχε το 1/3 της γης, της βασίλισσας των πάντων (γης-ΓΑΙΑΣ) που θεωρούνταν, η έδρα των θεών και το ισχυρό στήριγμα των ανθρώπων, σύμφωνα με τον ύμνο.


Η 13η ημέρα λεγόταν Καλλιγένεια,  

δηλώνοντας το καλό γένος της κόρης που απέκτησε η θεά. 

Την ημέρα εκείνη γινόταν και διαγωνισμός για το 
ωραιότερο παιδί που είχε γεννηθεί την προηγούμενη χρονιά.

Καλλιγένεια, ονομαζόταν η ίδια η γη, η μάνα Γαία, που σαφώς ταυτίζεται με τη Δήμητρα, αλλού φέρεται ως τροφός, ή ιέρεια ή πιστή ακόλουθος της, άλλες φορές ως θυγατέρα της από τον πατέρα των αθανάτων, Δία. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι στις Άκρες της Σικελίας υπήρχε άγαλμα της.


Καλλιγένειαν· οὐ τὴν γῆν, ἀλλὰ τὴν Δήμητραν.
Καλλιγένειαν: Ἀπολλόδωρος μὲν τὴν γῆν· οἱ δὲ Διὸς
καὶ Δήμητρος θυγατέρα· Ἀριστοφάνης δὲ ὁ κωμικὸς τροφόν.


Η μητέρα Δήμητρα συμβολίζει την μητέρα Φύση, 
που τα πάντα γεννά, η κόρη Περσεφόνη είναι η θεϊκή καταβολή στην ανθρώπινη ψυχή.


Η Περσεφόνη τιμόταν ως η μόνη που ήταν και ζωή και θάνατος μαζί, για τους βασανισμένους ανθρώπους, διότι την άνοιξη έφερνε ζωή και τα πάντα φόνευε το χειμώνα.


Ο Άδης-Πλούτωνας είναι το πέρασμα της ύλης-σάρκας σε ανώτερο επίπεδο, πνευματικό. 
Είναι ένα πέρασμα μέσα από κάθαρση της ψυχής, ένα πέρασμα από τα γήινα ζωώδη και κτηνώδη πάθη και ένστικτα, σε ένα επίπεδο που θα οδηγήσει την ψυχή προς ένα ανώτερο, φωτεινόνερο κόσμο.




Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.

Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.