ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ 3ο μέρος-Στήνια-Θεσμοφόρια

Στις 7 ή κατά άλλους στις 9 του μήνα Πυανεψιώνα 
γιόρταζαν τα Στήνια, προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης, 
μια γυναικεία γιορτή με θυσίες.

Στη γιορτή γιόρταζαν την άνοδο της θεάς στο ναό της Ελευσίνας, μετά το θυμό της για την αρπαγή της κόρης.
Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στη γονιμότητα της γης,  
στήνιον είναι το στήθος, ως έδρα συναισθημάτων, η έδρα της ψυχής.


Στήνια: ἑορτὴ Ἀθήνησιν, ἐν ἧ ἐδόκει ἡ ἄνοδος γενέσθαι τῆς Δήμητρος· 
ἐλοιδοροῦντο δ' ἐν αὐτηῖ νυκτὸς αἱ γυναῖκες ἀλλήλαις· οὕτως Εὔβουλος.

στήνια· ἑορτὴ Ἀθήνησιν καὶ ....... διασκώπτουσι καὶ λοιδοροῦσιν
στήνιον· στῆθος


Η γιορτή γινόταν σε ανάμνηση της μεταβολής της ψυχικής διάθεσης της Δήμητρας, όταν η ευπροσήγορη γριά Ιάμβη με παράφορες κινήσεις χαράς και αστεϊσμούς κατάφερε να κάνει τη θεά να χαμογελάσει, στο σπίτι του Ελευσίνιου Κελεού, όπου φιλοξενούνταν.
Μετά η Μετάνειρα της παρασκεύασε το ποτό κυκεώνα για να πιει να στυλωθεί, ένα μείγμα από αλεύρι, ύδωρ, οίνο και φλησκούνι, και της το έδωσε να πιεί, να ανακουφιστεί από τον πόνο της ψυχής της.
Όλα έγιναν σύμφωνα με τις υποδείξεις της θεάς, 
που όρισε το ποτό να είναι τμήμα της τελετουργίας στη λατρεία της.


Στη γιορτή προς ανάμνησιν του γεγονότος 
οι γυναίκες, έλεγαν σκωπτικούς λόγους
(στηνιῶσαι· βλασφημῆσαι, λοιδορῆσαι)
(δηλαδή πειράγματα, αστεϊσμούς, εμπαιγμούς, κοροϊδίες),
ακόμη έβριζαν με άπρεπα λόγια σεξουαλικού περιεχομένου και δίχως να υπάρχει φόβος παρεξήγησης, κακολογούσαν και προπηλάκιζαν όποιον συναντούσαν στην πορεία τους, κυρίως όμως οι λαϊκές γυναίκες, ενώ οι μυημένες τελούσαν τα πάντα με μέτρο, μέσα στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων.
Οι μυημένες στη γιορτή γυναίκες για να μετέχουν στη γιορτή έπρεπε να απέχουν από σεξουαλική δραστηριότητα για εννέα ημέρες, διότι τόσες μέρες αναζητούσε η Δήμητρα την Κόρη, πετώντας από τη θεϊκή της κόμη το μαντήλι της, φορώντας σκοτεινό πέπλο, κρατώντας αναμμένες δάδες, νηστική δίχως αμβροσία και νέκταρ, δίχως να λουστεί.


Η γιορτή των Στηνίων ήταν μια προετοιμασία για τα Θεσμοφόρια, που γιορτάζονταν την επόμενη μέρα.




Θεσμοφόρια

Στις 10 του μήνα Πυανεψιώνα στον Αλιμούντα,
(αλλού αναφέρεται ο ναός της θεάς στην Ελευσίνα)
στο Ιερό της Δήμητρος γιορτάζονταν τα Θεσμοφόρια, προς τιμήν της θεάς Δήμητρας που εκτός από την καλλιέργεια των δημητριακών που τη δίδαξε στους ανθρώπους, επινόησε και νόμους, θεσμούς, για τους ανθρώπους που πρότερα ζούσαν σε άγρια κατάσταση και πολλές φορές κατέφευγαν ακόμη και στον κανιβαλισμό.
Η θεά έδωσε τους καρπούς των δημητριακών στον Τριπτόλεμο του έμαθε την καλλιέργεια τους και τον έστειλε με το πτερωτό του άρμα, με τους δράκους, να διδάξει όσα έμαθε σε όλον τον κόσμο.


Ύμνος εις Δήμητρα Καλλιμάχου

κάλλιον, ὡς πολίεσσιν ἑαδότα τέθμια δῶκε•
κάλλιον, ὡς καλάμαν τε καὶ ἱερὰ δράγματα πράτα
ἀσταχύων ἀπέκοψε καὶ ἐν βόας ἧκε πατῆσαι,
ἁνίκα Τριπτόλεμος ἀγαθὰν ἐδιδάσκετο τέχναν•

Καλύτερα να πούμε ότι η Δήμητρα θέσπισε νόμους στις πόλεις.
Καλύτερα να πούμε ότι πρώτη έκοψε καλάμια και τα ιερά δεμάτια των σταχυών
και άφησε να βόδια να πατήσουν τη γη (χωράφια), όταν ο Τριπτόλεμος διδάχθηκε από αυτή την τέχνη (της καλλιέργειας).


Τα Θεσμοφόρια δίδαξαν στην Πελοπόννησο, στις Πελασγιώτιδες, οι κόρες του Δαναού, όταν ήρθαν από την Αίγυπτο. Με την αναστάτωση όμως που προκλήθηκε με την κάθοδο των Δωριέων στην Πελοπόννησο, ξεχάστηκε η τελετή και μόνον οι Αρκάδες την διέσωσαν.

Στην Πελοπόννησο τα Θεσμοφόρια κρατούσαν τρεις ημέρες.
τριήμερος· Θεσμοφόρια ὑπὸ Λάκωνεις

Τα Θεσμοφόρια γιορτάζονταν σε όλες τις πόλεις και στις αποικίες των Ελλήνων, με αποκορύφωμα της γιορτής στις Συρακούσσες, όπου διαρκούσαν δέκα ημέρες.


Ευγενείς, υπερήφανες και σεμνές γυναίκες, λάμβαναν μέρος στη γιορτή των Θεσμοφορίων, όπου κατά την ημέρα της τελετής, κουβαλούσαν τα ιερά βιβλία των νόμων, θεσμών, επάνω στο κεφάλι τους, έψαλλαν και έκαναν λιτανεία στην Ελευσίνα και επέστρεφαν στην πόλη.


Στην Αττική υπήρχε έθιμο, οι Αθηναίοι να γιορτάζουν τα Θεσμοφόρια τέσσερις ημέρες.

Την πρώτη ημέρα τα γιόρταζαν στο Ιερό της Δήμητρος στον Αλιμούντα και λεγόταν ΑΝΟΔΟΣ.

Η δεύτερη μέρα της γιορτής, την 11η του μηνός, λεγόταν ΚΑΘΟΔΟΣ.

Η τρίτη μέρα 12η μέρα του μήνα λεγόταν ΝΗΣΤΕΙΑ και 
η τέταρτη μέρα η 13η μέρα του μήνα λεγόταν Καλλιγένεια.


Ας δούμε όμως εις ανάμνηση ποιου γεγονότος γινόταν η τελετουργία.
Την πρώτη ημέρα τη γιόρταζαν στο Ιερό της Δήμητρος στον Αλιμούντα, ή κατά άλλους στην Ελευσίνα, εις ανάμνησιν του πρώτου ναού που κτίστηκε από τον Κελεό στην Ελευσίνα και εγκαταστάθηκε σε αυτόν η θεά, ενώ η δεύτερη ημέρα η Κάθοδος ήταν εις ανάμνησιν της καθόδου της Κόρης στα έγκατα της γης, την ημέρα που την άρπαξε ο Πλούτωνας.


Στην Ελευσίνα ο Κελεός προς τιμή της θεάς ανήγειρε ευρύχωρο ναό και βωμό στην κορυφή του λόφου, που κτίστηκε με τη θεία βούληση της θεάς. Όταν τελείωσε ο ναός η θεά αποσύρθηκε στο ναό αυτό, μακριά από τους μακάριους θεούς, πλημμυρισμένη από θλίψη για την απώλεια της προσφιλούς της κόρης. Τότε τον κόσμο κυρίεψε φοβερός λιμός και αγωνία καθώς η γη δεν απέδιδε καρπούς, καθώς η θεά δεν επέτρεπε να καρποφορήσει η γη.
Η θεά μήνυσε στον πατέρα Δία πως δεν θα επέτρεπε την καρποφορία αν δεν έβλεπε την Κόρη της.
Ο Ερμής συνάντησε τον Άνακτα Πλούτωνα στα έγκατα της γης και ο Αϊδωνεύς υπάκουσε τις συμβουλές που του έστειλε με τον Ερμή ο Δίας και ζήτησε από την Περσεφόνη να ακολουθήσει πίσω στη γη τον Ερμή.
Πριν φύγει όμως η Περσεφόνη από το σκοτεινό του παλάτι ο Πλούτωνας, κρυφά, της έδωσε να φάει ένα γλυκό κόκκο ροδιάς, ώστε η Κόρη να φάει φαγητό του Κάτω Κόσμου και να δεθεί με αυτόν, ώστε να μη μπορεί να μείνει για πάντα με την μητέρα της.
Έζευξε ο «πολυσημάντωρ Αϊδωνεύς» τους αθάνατους ίππους του, στο χρυσό του άρμα και ο Ερμής ανέλαβε τα ηνία, εγκαταλείποντας τα έγκατα της γης, πετούσαν πάνω από θάλασσα και γη, ανάμεσα στα σύννεφα.
Έφτασαν στο μυροβόλο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, που πήδηξε από χαρά.
Η μητέρα της τη ρώτησε αν έφαγε νεκρική τροφή, τότε αλίμονο θα έπρεπε το 1/3 του έτους να το περνάει στο σκοτεινό βασίλειο του συζύγου της και μόνο τα 2/3 του έτους θα μπορούσε να τα περνάει με τη μητέρα της και τους αθανάτους.


Η Περσεφόνη θυμήθηκε το γλυκό κόκκο ροδιάς, 
που κρυφά από τον Ερμή της έδωσε να φάει ο Πλούτωνας, παρά τη θέληση της.
Μετά την άνοδο της Κόρης από το βασίλειο του Αϊδωνέως το Ράριο πεδίο που λόγω της οργής της Δήμητρας είχε μείνει άγονο και στερημένο βλάστησης, καρποφόρησε και οι άνθρωποι συγκέντρωσαν και πάλι πολλούς καρπούς.


Η Δήμητρα, εγκαθίδρυσε όλους τους τύπους της τελετουργίας και της λατρείας της, δίδαξε στους τρεις βασιλείς, τον Τριπτόλεμο, τον ισχυρό Εύμολπο και τον ηγέτη του λαού τον Κελεό, την ορθή τέλεση των ιερουργιών, τους αποκάλυψε τα αγαθά όργια και τις σεμνές τελετές, που δεν πρέπει να παραλείπονται, να κοινολογούνται και να γνωστοποιούνται στους αμύητους.
Ο σεβασμός στα Θεία, πρέπει να είναι τόσο ισχυρός, τόσο ώστε να σταματάει η φωνή.
Οι μυημένοι στις τελετές της θεάς θα είναι ευτυχείς μετά θάνατον.
Αντίθετα οι άμμοροι, δηλαδή οι αμύητοι, οι ατελείς δεν θα έχουν την ίδια αντιμετώπιση στον κόσμο του Αϊδωνέα.


Η τρίτη μέρα 12η μέρα του μήνα λεγόταν ΝΗΣΤΕΙΑ,  

λόγω της νηστείας που ήταν επιβεβλημένη για τη γιορτή αυτή, διότι και η θεά έμεινε νηστική.
Τη μέρα αυτή γινόταν οι μυήσεις των γυναικών με πυρσοφορία, επίδειξη των ιερών συμβόλων, χορούς και προσφορές μικρών χοίρων «στα χάσματα», λάκκους δηλαδή όπου πετούσαν ζωντανά τα γουρουνάκια, ως προσφορά στη θεά.
Το έθιμο ίσως να καθιερώθηκε για να συμβολίζει τον χοιροβοσκό Ευβουλέα μαζί με την αγέλη των ζώων του, που χάθηκαν στο χάσμα που άνοιξε στη γη, όταν ο Πλούτωνας ο θεός του Κάτω Κόσμου, άρπαξε την Κόρη. Το κρέας και το λίπος των ζώων όταν σήπονταν έδιναν ένα εξαιρετικό λίπασμα που βοηθούσε τις καλλιέργειες.


Ο Ευβουλέας άλλοτε ταυτίζεται με το Διόνυσο, τον Βάκχο τον λυτρωτή, τον αρχηγό των μυστηριακών τελετών και ως μητέρα του φέρεται η Περσεφόνη. 
Ο Διόνυσος-Βάκχος-Ευβουλέας διανυκτερεύει πλησίον των ιερών δωμάτων της μητέρας του, γιορτάζεται με χορούς κυκλικούς που συμβολίζουν τις κυκλικές Ώρες, τις θεές που επανέρχονται σε τακτά διαστήματα.

Άλλοτε ο Ευβουλέας ταυτίζεται με τον ίδιο τον Πλούτωνα που υποδέχεται τους θνητούς στα Τάρταρα, στον Άδη, στον υποχθόνιο κόσμο.
Τιμές αποδίδονταν στο θεό, και οι άνθρωποι τον παρακαλούσαν να τους παράσχει πλούτο, αλλά και τους καρπούς του έτους, είναι ο θεός που του έλαχε το 1/3 της γης, της βασίλισσας των πάντων (γης-ΓΑΙΑΣ) που θεωρούνταν, η έδρα των θεών και το ισχυρό στήριγμα των ανθρώπων, σύμφωνα με τον ύμνο.


Η 13η ημέρα λεγόταν Καλλιγένεια,  

δηλώνοντας το καλό γένος της κόρης που απέκτησε η θεά. 

Την ημέρα εκείνη γινόταν και διαγωνισμός για το 
ωραιότερο παιδί που είχε γεννηθεί την προηγούμενη χρονιά.

Καλλιγένεια, ονομαζόταν η ίδια η γη, η μάνα Γαία, που σαφώς ταυτίζεται με τη Δήμητρα, αλλού φέρεται ως τροφός, ή ιέρεια ή πιστή ακόλουθος της, άλλες φορές ως θυγατέρα της από τον πατέρα των αθανάτων, Δία. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι στις Άκρες της Σικελίας υπήρχε άγαλμα της.


Καλλιγένειαν· οὐ τὴν γῆν, ἀλλὰ τὴν Δήμητραν.
Καλλιγένειαν: Ἀπολλόδωρος μὲν τὴν γῆν· οἱ δὲ Διὸς
καὶ Δήμητρος θυγατέρα· Ἀριστοφάνης δὲ ὁ κωμικὸς τροφόν.


Η μητέρα Δήμητρα συμβολίζει την μητέρα Φύση, 
που τα πάντα γεννά, η κόρη Περσεφόνη είναι η θεϊκή καταβολή στην ανθρώπινη ψυχή.


Η Περσεφόνη τιμόταν ως η μόνη που ήταν και ζωή και θάνατος μαζί, για τους βασανισμένους ανθρώπους, διότι την άνοιξη έφερνε ζωή και τα πάντα φόνευε το χειμώνα.


Ο Άδης-Πλούτωνας είναι το πέρασμα της ύλης-σάρκας σε ανώτερο επίπεδο, πνευματικό. 
Είναι ένα πέρασμα μέσα από κάθαρση της ψυχής, ένα πέρασμα από τα γήινα ζωώδη και κτηνώδη πάθη και ένστικτα, σε ένα επίπεδο που θα οδηγήσει την ψυχή προς ένα ανώτερο, φωτεινόνερο κόσμο.




Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.

Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.

Πυανεψιών β΄ μέρος-Ωσχοφόρια

Η όγδοη μέρα του Πυανεψιώνος ορίστηκε ως ημερομηνία της μέγιστης προσφοράς θυσιών προς τιμήν του Απόλλωνος. Στη γιορτή των Θησείων (την ίδια μέρα) ημέρα που θεσπίστηκε εις ανάμνηση της επιστροφής του Θησέα από την Κρήτη μετά τη νίκη του επί του Μινώταυρου, οι Αθηναίοι τιμούσαν τον ήρωα Θησέα στο Ιερό του στην Αγορά, όπου βρίσκονταν θαμμένα τα οστά του, όταν μεταφέρθηκαν εκεί από τη Σκύρο όπου δολοφονήθηκε. Την ίδια μέρα γινόταν και τα Οσχοφόρια, γιορτή προς τιμήν του Διονύσου, στο τέλος του τρύγου.
Όσχος-ώσχος ή οισχός είναι το κλαδί της αμπέλου που πάνω του έχει τσαμπιά σταφυλιών.


ἑορτή τις ὀσχοφόρια καλουμένη· ὄσχος
γὰρ καλεῖται κληματίς· ἐκκειμένους ἔχουσα τοὺς
βότρυας· ἡ οὖν εὐγενὴς παῖς ἔφερεν εἰς τὸ ἱερὸν
Σκιράδος· ὁ τρόπος δι' ὃν τοῦτο ἐγίνετο, διάφορος
τοῖς παλαιοῖς ἀπεδόθη.


Ὠσχοφόρια: Σκιράδος Ἀθηνᾶς ἑορτή· ὦσκαι γὰρ καὶ ὦσχαι,
τὰ μετὰ τῶν βοτρύων κλήματα.


Καὶ ὠσχοφόριον, τόπος Ἀθήνῃσιν, ἔνθα καὶ τὸ ἱερὸν τῆς Ἀρτέμιδος·
καὶ ὠσχοφόρια, ὄνομα ἑορτῆς· ἀπὸ τῆς ὤσχης τῆς κληματίδος.


Ὠσχοφόρια: Σκιράδος Ἀθηνᾶς ἑορτή· ὦσκαι γὰρ καὶ ὦσχαι,
τὰ μετὰ τῶν βοτρύων κλήματα.




Η γιορτή τελούνταν την όγδοη μέρα του μήνα με αγώνες εφήβων με πομπή από το ιερό του Διονύσου στις Λίμνες, προς το ιερό του ναού της Σκιράδος Αθηνάς στο Φάληρο.
Η πομπή ξεκινούσε με δυό εφήβους που κρατούσαν τα κλαδιά της αμπέλου.
Τα δυο νεαρά αγόρια έπρεπε να είναι αμφιθαλή (να ζουν δηλαδή και οι δυο γονείς τους) και ήταν μεταμφιεσμένα σε κορίτσια. Σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, ιδρυτής των αγώνων ήταν ο Θησέας και την πρώτη φορά που τελέστηκαν οι αγώνες συμμετείχε και ο ίδιος.
Ο μύθος αναφέρει ότι στο ταξίδι του Θησέα στην Κρήτη, μαζί με τους νέους και τις νέες που οδηγήθηκαν ως βορά στο Μινώταυρο ο Θησέας, μεταμφίεσε τους νέους σε νέες, αφού πρώτα φρόντισε να ξυριστούν πολύ καλά, να αλείβονται καθημερινά με έλαια ώστε να έχουν απαλές επιδερμίδες, ώστε να φαίνονται γυναίκες. Έντυσε τους νέους με γυναικεία ρούχα, και αντικατέστησε τις κοπέλες με τα γεροδεμένα παλικάρια για να παραπλανήσουν το Μινώταυρο.
Ως ανάμνηση αυτού του γεγονότος ο Θησέας θέσπισε πάντα δυο νέοι ντυμένοι με ρούχα γυναικεία να είναι επικεφαλής της πομπής των Οσχοφορίων, όπου ψάλλονταν τα «ωσχοφορικά μέλη».


Ὠσχοφορικὰ δὲ μέλη παρὰ Ἀθηναίοις ᾔδετο.


Αγώνες δρόμου είχαν θεσπιστεί, και σε αυτούς λάμβαναν μέρος είκοσι έφηβοι δρομείς που έτρεχαν κρατώντας ώσχους (κλαδιά αμπέλου με σταφύλια), δυο από κάθε φυλή της Αθήνας, ας μην ξεχνούμε ότι ο Θησέας ήταν θεμελιωτής των δήμων της Αττικής, ενώνοντας τις φυλές της. Οι δέκα νικητές, ένας από κάθε φυλή ως βραβείο έπαιρναν ως έπαθλο μια κύλικα, τη πενταθλόα, με ποτό φτιαγμένο από οίνο, μέλι, τυρί, κριθάλευρο, και λίγο ελαιόλαδο, ένα είδος κυκεώνα.


Συνήθεια υπήρχε στη γιορτή των Οσχοφορίων να μη στεφανώνουν τον κήρυκα, αλλά το κηρύκειο, διότι σύμφωνα με το μύθο ο Θησέας ξέχασε να αλλάξει πανιά στο πλοίο του και ο πατέρας του Αιγέας βλέποντας τα μαύρα πανιά θεώρησε πως το παιδί του δεν τα κατάφερε να νικήσει το Μινώταυρο και αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα.
Όταν ο Θησέας αποβιβάστηκε στην τοποθεσία που ταυτίζεται με το σημερινό Φάληρο έστειλε κήρυκα να αναγγείλει την επιστροφή του, στον Αιγέα. Ο κήρυκας βρήκε τους υπηκόους του βασιλιά να κλαίνε απαρηγόρητοι για το χαμό του, ενώ άλλοι ακούγοντας τα χαρμόσυνα νέα που έφερνε ο αγγελιοφόρος τον υποδέχονταν με στεφάνια. Ο κήρυκας από σεβασμό στο βασιλιά δε στεφάνωσε το κεφάλι του, αλλά τοποθέτησε τα στεφάνια στο κηρύκειο που κρατούσε.


Στη γιορτή των Οσχοφορίων λάμβαναν μέρος και γυναίκες που λεγόταν «δειπνοφόρες», μιμούμενες τις μητέρες των νεαρών παιδιών που είχαν κληρωθεί να πάνε ως βορά στο Μινώταυρο.


δειπνοφόροι· παρὰ Ἀθηναίοις καθίστανται ἐν τῇ τῶν Ὠσχοφορίων ἑορτῇ αἱ δειπνοφόροι


Οι δειπνοφόρες μιμούνταν τις μητέρες των παιδιών που την τελευταία μέρα πριν ξεκινήσουν για το τελευταίο αυτό, πικρό, δίχως γυρισμό ταξίδι, τα εφοδίαζαν με τις εκλεκτότερες τροφές και λιχουδιές, τους έκαναν όλα τα χατίρια και από την αγορά αγόραζαν για τα παιδιά τους αγοραστά παιχνίδια, αφού ήξεραν πως δεν θα τα ξαναδούν. Τους έλεγαν και λόγους παρηγορητικούς, «παραμυθητικούς», μύθους δηλαδή, αυτό που σήμερα θα λέγαμε παραμύθια, για να τα παρηγορήσουν και να τα εμψυχώσουν.


/παρηγορέεις: παραμυθητικῶς λέγεις/πρὸς δὲ τὰ πάθη τὸν παραμυθητικόνλόγον/παραμυθητικὸν δὲ τὸ τῆς διηγήσεως μῆκος·
ἐπικουφίζεται γὰρ τὰ πάθη πρὸς ἀλλοτρίας συμφορὰς συγκρινόμενα.


..αἱ δὲ δειπνοφόροι παραλαμβάνονται καὶ κοινωνοῦσι τῆς θυσίας, ἀπομιμούμεναι τὰς μητέρας ἐκείνων τῶν λαχόντων· ἐπεφοίτων γὰρ αὐτοῖς ὄψα καὶ σιτία κομίζουσαι· καὶ μῦθοι λέγονται διὰ τὸ κἀκείνας εὐθυμίας ἕνεκα καὶ παρηγορίας μύθους διεξιέναι τοῖς παισί.


συνεχίζεται....


Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.

Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.

Πυανεψιών-Οκτώβριος ΠΥΑΝΟΨΙΑ ΠΡΟΗΡΟΣΙΑ

(Πυανεψιών 23 Σεπτεμβρίου-22 Οκτωβρίου)

Ο μήνας Πυανεψιών ήταν ο τέταρτος μήνας των Αθηναίων, κι ήταν ο μήνας των πυάνων, δηλαδή των κυάμων και όλων των καρπών που έβρασαν μέσα σε χύτρα προς τιμήν του θεού Απόλλωνα.
Ο μύθος λέει ότι κάποτε σε όλο τον κόσμο επικράτησε λοιμός (λιμός) και χάθηκαν όλοι οι καρποί από τη γη (αφορία).
Το μαντείο έδωσε χρησμό να γίνει προσφορά καρπών προς τιμήν του θεού Απόλλωνα, από τους Αθηναίους εις το όνομα όλων.
Τρόφιμα δεν υπήρχαν πολλά, έτσι όλοι έφεραν ότι καρπό είχαν και όλοι οι καρποί έβρασαν μέσα σε μεγάλη χύτρα, προς εξιλέωση.
Πριν τη θυσία περιέφεραν την ειρεσιώνη, κλαδί ελιάς στεμμένο με μαλλί, ως ικεσία (ικετηρία) στον θεό Απόλλωνα.


….ἐν τῷ περὶ τῶν Ἀθήνησι θυσιῶν, ἀφορίας ποτὲ κατασχούσης
τὴν πόλιν, θαλλὸν καταστέψαντας ἐρίοις ἱκετηρίαν ἀναθεῖναι τῷ Ἀπόλλωνι.


Έτσι λύθηκε ο λοιμός (λιμός), καρποφόρησε και πάλι η γη και εις ανάμνηση του γεγονότος θεσπίστηκε η γιορτή των Πυανεψίων και ο μήνας ονομάστηκε για το λόγο αυτό Πυανεψιών, διότι και πάλι μετά από πολύ καιρό οι άνθρωποι θα έβλεπαν όλους τους καρπούς της γης να καρποφορούν.


(Πυανόψια·) καὶ ἡμεῖς Πυανόψια ταύτην τὴν ἑορτὴν καλοῦμεν, οἱ δ' ἄλλοι Ἕλληνες Πανόψια, ὅτι πάντας εἶδον τοὺς καρποὺς τῇ ὄψει.




Η ειρεσιώνη ήταν κλαδί ικεσίας, προς αποφυγή λοιμών.


....ἦγον δὲ ἔσθ' ὅτε ἐπὶ τῇ ἀποτροπῇ λοιμῶν.


Η ειρεσιώνη ήταν κλαδί ελιά ή δάφνης, στολισμένο με μαλλί, που από τα κλαδιά του κρεμόταν όλοι οι καρποί της γης. Στα κλαδιά εκτός από φρούτα κρεμόταν και ψωμάκια και γλυκίσματα δεμένα με κορδέλες, πήλινα κανατάκια με ελαιόλαδο, οίνο, μέλι και σιτηρά.
Την ειρεσιώνη περιέφερε παιδί που ζούσαν και οι δυό γονείς του και το τοποθετούσε στην είσοδο του ναού του Απόλλωνος, την ημέρα των Πυανεψίων.


Εἰρεσιώνη: θαλλὸς ἐλαίας, ἐστεμμένος ἐρίοις καὶ προσκρεμαμένους ἔχων παντοδαποὺς τῶν ἐκ γῆς καρπῶν. τοῦτον δὲ ἐκφέρει παῖς ἀμφιθαλὴς καὶ τίθησι πρὸ τῆς θύρας τοῦ Ἀπόλλωνος ἱεροῦ τοῖς Πυανεψίοις.


Τα παιδιά που κουβαλούσαν την ειρεσιώνη τραγουδούσαν και το τραγούδι της ειρεσιώνης που έλεγε:


ᾖδον δὲ παῖδες οὕτως·
εἰρεσιώνη σῦκα φέρει καὶ πίονας ἄρτους
καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ καὶ ἔλαιον ἀποψήσασθαι
καὶ κύλικ' εὔζωρον, ὅπως μεθύουσα καθεύδῃς.


η ειρεσιώνη φέρει σύκα και λιπαρούς άρτους
και μέλι σε κοτύλη (κύπελο) και λάδι για μαγείρεμα
και κούπα ζωηρό κρασί, για να μεθύσεις και να κοιμηθείς




Μετά τη γιορτή κρεμούσαν την ειρεσιώνη στην είσοδο των οικιών τους μέχρι την επόμενη χρονιά, οπότε και την έκαιγαν.


… εἰρεσιώνη δὲ θαλλὸς ἐλαίας ἢ δάφνης ἐξ ἐρίων πεπλεγμένος, ἔχων ἄρτον ἐξηρτημένον καὶ κοτύλην, ὅ ἐστιν ἡμίξεστον, καὶ σῦκα καὶ πάντα τὰ ἀγαθά. ταύτην δὲ πρὸ τῶν οἰκημάτων ἐτίθεσαν καὶ κατ' ἔτος αὐτὴν ἤλλαττον. ἄλλως.




Γι’ αυτό έμεινε και η παροιμία θα καείς σαν ειρεσιώνη,
«ως εἰρεσιώνην καύσεται» για ότι μπορούσε να τελειώσει από τη μια στιγμή στην άλλη, όπως το ξερό κλαδί της ειρεσιώνης, που μόνο μια σπίθα αρκεί για να λαμπαδιάσει και να καεί γρήγορα.


Μια φράση που κι ο Αριστοφάνης την αναφέρει για μια υπερήλικη στις Εκκλησιάζουσες, λέγοντας πως ήταν τόσο γριά που θα μπορούσε να καεί σαν ειρεσιώνη, με μια μόνο σπίθα.


….· ἐὰν γὰρ αὐτὴν εἷς μόνος σπινθὴρ λάβῃ, εἰρεσιώνην καύσεται.




Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθο, τον ίδιο μήνα ο Θησέας πριν φύγει για την
Κρήτη-μαζί με τους νέους και τις νέες που κάθε χρόνο έστελναν ως προσφορά οι Αθηναίοι στο Μινώταυρο-έδωσε υπόσχεση στο θεό Απόλλωνα, στο ιερό του στη Δήλο, πως αν επιστρέψει γερός από την αποστολή αυτή θα του προσφέρει ιδιαίτερες τιμές.
Έτσι όταν γύρισε αλώβητος από τον Μινώταυρο-μάλιστα τον είχε σκοτώσει και έφερε σώους πίσω όλους τους νέους και τις νέες-σταμάτησαν στο νησί της Δήλου για τις πρώτες προσφορές στο θεό.
Οι προμήθειες όμως που υπήρχαν στο καράβι ήταν λιγοστές, έτσι μάζεψαν κάθε λογής καρπούς που είχαν, δημητριακά, όσπρια, και ότι άλλο υπήρχε και τα έβρασαν όλα μαζί σε μια χύτρα, προς τιμήν του θεού που βοήθησε να γυρίσουν όλοι σώοι, από την επικίνδυνη αποστολή τους.
Στη γιορτή όλοι κρατούσαν στα χέρια τους κλαδιά ελιάς την λεγόμενη ειρεσιώνη, όπως είχε υποσχεθεί ο Θησέας στο θεό και ίδρυσε ναό προς τιμήν του θεού.
Η γιορτή καθιερώθηκε να γιορτάζεται κάθε χρόνο προς ανάμνηση του γεγονότος και λεγόταν Πυανοψία, διότι πύανα έλεγαν κυρίως τους κυάμους δηλαδή τα κουκιά παλαιότερα, και ο μήνας ονομάστηκε Πυανεψιών για τον ίδιο λόγο.


….λέγεται γὰρ Θησέα καθ' ὃν καιρὸν εἰς Κρήτην ἔπλει, προσχόντα Δήλῳ διὰ
χειμῶνα, εὔξασθαι τῷ Ἀπόλλωνι, καταστέψασθαι κλάδοις ἐλαίας, ὅταν σωθῇ τὸν Μινώταυρον ἀποκτείνας, καὶ θυσιάσειν, καὶ τὴν ἱκετηρίαν ταύτην καταστέψας ἑψῆσαι χύτρας αἰθάλης καὶ ἔτνος καὶ βωμὸν ἱδρύσασθαι· διὸ καὶ Πυανέψια δοκεῖ λέγεσθαι, οἷον κυαμέψια· τὸ γὰρ πρότερον τοὺς κυάμους πυάμους ἐκάλουν.


Τα Πυανόψια ή Πυανέψια γιορτάζονταν την έβδομη μέρα του μήνα




….καὶ σχεδὸν πάντες οἱ περὶ τῶν Ἀθήνησιν ἑορτῶν γεγραφότες Πυανεψιῶνος ἑβδόμῃ τὰ Πυανέψια Ἀπόλλωνι ἄγεσθαί φασι.




Τον μήνα Πυανεψιώνα τελούσαν και θυσία προς τιμήν του Διός.


Σύμφωνα με το χρησμό που δόθηκε στους Αθηναίους σε κάποια Ολυμπιάδα, θεσπίστηκε να γιορτάζονται και τα Προηρόσια, στο ναό του Διός στην Ήλιδα, γιορτές που τελούσαν οι Αθηναίοι στο όνομα όλων των Ελλήνων, με θυσίες μπροστά σε άροτρο, υπέρ καρποφορίας των μελλούμενων σπαρτών.


[Προηρόσια· αἱ πρὸ τοῦ ἀρότρου γινόμεναι θυσίαι περὶ τῶν μελλόντων ἔσεσθαι καρπῶν, ὥστε τελεσφορεῖσθαι· ἐγίνετο δὲ ὑπὸ Ἀθηναίων ὑπὲρ πάντων Ἑλλήνων …..καὶ γὰρ νῦν πολλὰς καὶ μεγάλας ὑμῖν τιμὰς ὀφείλω καὶ ζηλῶ παρὰ πᾶσιν Ἕλλησι μαντευομένοις τὸν Δία προηροσίαν ποιήσασθαι.]




Τα Προηρόσια γιορτάζονταν από τότε κάθε χρόνο στην Αθήνα, την πέμπτη ημέρα του μήνα, με θυσία βοδιών, με δεήσεις για την εξασφάλιση της ευφορίας της γης, μετά το όργωμα της με το άροτρο.


Προηρόσια: ὄνομα θυσίας ὑπὲρ τῶν καρπῶν γινομένης
ὑπ' Ἀθηναίων κατὰ μαντείαν ἐπὶ Ἤλιδι.




Ο τελευταίος μήνας των Μακεδόνων που τον έλεγαν Υπερβερεταίο, ταυτίζεται κατά ένα μέρος του με τον Οκτώβριο μήνα, για το λόγο αυτό αποκαλούνταν και ως πρώτος στο ημερολόγιο τους από τους μεταγενέστερους. Η διαφορά αυτή της μέτρησης των ημερών, φέρει τον μήνα άλλοτε ως πρώτο και άλλοτε ως τελευταίο στο ημερολόγιο των Μακεδόνων. Όταν ήθελαν να τονίσουν ότι κάποιος ήταν υπέργηρος, ή ότι κάτι ήταν παλιό έλεγαν πως είναι «Ὑπερβερεταῖο», διότι ο μήνας ήταν ο τελευταίος στο ημερολόγιο των Μακεδόνων.


Ὑπερβερεταῖος: κατὰ Μακεδόνας, ὄνομα μηνός. ὁ Ὀκτώβριος.
καὶ παροιμία· «Ὑπερβερεταῖος,» ἐπὶ τῶν ὑπερχρονίων εἴρηται· παρὰ γὰρ
Μακεδόσιν ὁ τελευταῖος μὴν τοῦ ἐνιαυτοῦ Ὑπερβερεταῖος ἀνεγράφη.




Οι Αιγύπτιοι τον μήνα τον έλεγαν Φαοφί.
Ὀκτώβριος· Φαοφί.


Για τους αρχαίους Ρωμαίους ο μήνας Οκτώβριος, αρχικά ονομαζόταν
«Σεμεντίλιος» από τη λέξη σπόρος, όπως διέσωσε η ιστορία τους.


Σεμεντίλιος ὁ Ὀκτώβριος ἀπὸ τοῦ σπόρου, ὡς ἡ παλαιότης παραδέδωκεν.


Αργότερα ο μήνας ονομάστηκε Ὀκτώβριος διότι ήταν ο όγδοος στη σειρά μήνας στο πρώτο ημερολόγιο των Ρωμαίων, (octo-ver=οκτώ-έαρ, άνοιξη) όταν ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας στο ημερολόγιο τους, που σηματοδοτούσε και την αρχή της άνοιξης. Όταν αργότερα ο Ιανουάριος πήρε την πρωτιά, ο Οκτώβριος μετατέθηκε στη δέκατη θέση, δίχως να αλλάξει το όνομα του.


….καὶ γὰρ οὕτω καὶ παρ' ἡμῖν, εἰ πρῶτος ὁ Μάρτιος ἀριθμηθείη,
ὄγδοος ὁ Ὀκτώβριος εὑρίσκεται….

συνεχίζεται.....

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.





Αυτή η εργασία χορηγείται μόνον με άδεια Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.