ηλακάτη: Δαίδαλα

Δαίδαλα γιορτή των Πλαταιών - ο μύθος που κρύβει μια μεγάλη αλήθεια

Τα Δαίδαλα ήταν αρχαιοελληνική γιορτή,

που τελούσαν στις Πλαταιές προς τιμήν του ιερού ζεύγους των θεών (Δία-Ήρας).

Πληροφορίες μας άφησαν ο Παυσανίας και ο Πλούταρχος.

Σύμφωνα με αυτές τις πληροφορίες γνωρίζουμε

ότι τα Δαίδαλα διακρίνονταν:

στα Μικρά Δαίδαλα

που γιορτάζονταν κάθε επτά χρόνια και

στα Μεγάλα Δαίδαλα που γιορτάζονταν κάθε εξήντα χρόνια.

Κάθε χρόνο όμως η κάθε πόλη της Βοιωτίας,

ετοίμαζε τα δικά της δαίδαλα κι όλα μαζί

καθαγιάζονταν και θυσιάζονταν στις γιορτές.

δαίδαλα· κατασκευάσματα ποικίλα·

ἐκ τοῦ δαιδάλλω, τοῦ σημαίνοντος τὸ ποικίλλω·

τοῦτο δὲ ἐκ τοῦ δαίω, τὸ μανθάνω.

Σύμφωνα με όσα εξιστορούν λοιπόν, αιτία για

τη θέσπιση της γιορτής ήταν ο μύθος του «δαιδάλου».

Δεῖ δ' ἴσως καὶ τὸν εὐηθέστερον μῦθον εἰπεῖν.

Πρέπει ομοίως να πούμε και τον αγαθότατο μύθο.

Η ζηλότυπη θεά Ήρα, για μια ακόμη φορά πίστεψε πως έπεσε θύμα απάτης από τον ερωτικά άτακτο σύζυγο της και για να τον εκδικηθεί, μια μέρα τον εγκατέλειψε και φεύγοντας από την Ουράνια κατοικία τους στον Όλυμπο κατέβηκε στη γη, στην Βοιωτία, περνώντας από την Εύβοια.

Ο Δίας, θέλοντας να ξαναφέρει κοντά του την Ήρα, κατέβηκε στη Βοιωτία και πήγε στο βασιλιά Κιθαιρώνα να ζητήσει την βοήθεια του.

Ο Κιθαιρώνας ή ο Αλαλκομένης (κατά τον Πλούταρχο) τον συμβούλεψε να φτιάξει ένα δαίδαλο, δηλαδή ένα ξύλινο άγαλμα (κατά την αρχαία ονομασία της λέξης).

…. ὅτι οἱ πάλαι τὰ ξόανα ἐκάλουν δαίδαλα·

Έτσι ο Δίας διάλεξε μια πλούσια, πανέμορφη δρυ (βελανιδιά) και στον κορμό της σκάλισε μια γυναικεία μορφή. Έβαλε το δαίδαλο-γυναίκα να καθίσει δίπλα του στην άμαξα, το έντυσε με νυφικά ενδύματα και νυφικά στολίδια, τo ονόμασε δε Δαιδάλη, ή σύμφωνα με την άλλη εκδοχή του μύθου, διέδωσε πως θα παντρευτεί την Πλάταια, την κόρη του Ασωπού.

συνεργοῦντος δὲ τοῦ Ἀλαλκομενέως, κρύφα τεμόντας αὐτοὺς εὐκτέανον καὶ παγκάλην δρῦν μορφῶσαί τ' αὐτὴν καὶ καταστεῖλαι νυμφικῶς, Δαιδάλην προσαγορεύσαντας·

Ζήτησε από τις Τριτωνίδες νύμφες να κουβαλήσουν νερό για το νυφικό λουτρό, να ψάλλουν τον υμέναιο και με αυλούς τραγούδια και πανηγυρική διάθεση να διαλαλούν παντού στην πόλη πως ο Δίας κατέβηκε στη γη για να παντρευτεί μια όμορφη κόρη, που ντυμένη νύφη περιφέρεται στην πόλη με άμαξα που τη σέρνουν ένα ζευγάρι βόδια.

εἶθ' οὕτως ἀναμέλπεσθαι μὲν τὸν ὑμέναιον, λουτρὰ δὲ κομίζειν τὰς

Τριτωνίδας Νύμφας, αὐλοὺς δὲ καὶ κώμους τὴν Βοιωτίαν παρασχεῖν·

Η Ήρα ταράχτηκε όταν έμαθε τα νέα κι έτρεξε να προλάβει το κακό.

Πλησίασε την άμαξα, ξέσχισε τη νυφική εσθήτα (φορεσιά) της «κόρης», οπότε ανακάλυψε την απάτη και με γέλια και χαρές έγινε νυμφαγωγός (αυτή που οδηγεί τη νύφη στο γαμπρό) τιμώντας το δαίδαλο, οπότε έγινε κι αυτή μέλος της γαμήλιας πομπής.

Έτσι συμφιλιώθηκε με το Δία και επί της συμφιλίωσης αυτής, καθιερώθηκε από τότε τα Δαίδαλα να γιορτάζονται στις Πλαταιές.

Παλαιότερα τα ξόανα τα έλεγαν δαίδαλα κι έτσι προέκυψε και η ονομασία της γιορτής, όπου στο τέλος έκαιγαν το άψυχο δαίδαλο, ως θύμα ζηλοτυπίας.

Από τότε γιόρταζαν τα δαίδαλα ως εξής:

Στην περιοχή των Αλαλκομενών υπήρχε μεγάλος δρυμός (δάσος), όπου οι βελανιδιές γινόταν τεράστιες.

Σ’ αυτόν το δρυμό οι κάτοικοι τελούσαν θυσία, άφηναν ψημένα κομμάτια κρέατος και έφευγαν, αφού άφηναν κάποιους να παρατηρούν το μεγάλο πλήθος κοράκων που υπήρχε στο δρυμό.

Έπειτα ακολουθούσαν τον κόρακα που κατάφερνε να αρπάξει ένα κομμάτι κρέας και παρατηρούσαν σε ποιο δέντρο θα κούρνιαζε.

….τὸν δὲ αὐτῶν ἁρπάσαντα κρέας, ἐφ' ὅτῳ τῶν δένδρων

καθεδεῖται, φυλάσσουσιν.

Από τη βελανιδιά αυτή κατασκεύαζαν ένα ξόανο που το στόλιζαν σαν νύφη, το τοποθετούσαν καθιστό σε άμαξα και δίπλα του καθόταν ως νυμφαγωγός (παράνυμφος), μια γυναίκα η οποία οριζόταν με κλήρο που έθεταν μεταξύ τους οι κάτοικοι της Βοιωτίας:

Πλαταιεῖς Κορωναῖοι Θεσπιεῖς Ταναγραῖοι

Χαιρωνεῖς Ὀρχομένιοι Λεβαδεῖς Θηβαῖοι

Η άμαξα με το ιερό δαίδαλο κατευθυνόταν στην κορυφή του Κιθαιρώνα, ακολουθούμενο κι από άλλες άμαξες, γεμάτες κόσμο.

Εκεί στο σημείο που το ονόμαζαν Σφραγίδιον,

(…. Σφραγίδιον μὲν ὀνομαζόμενον….)

κατασκεύαζαν ψηλό, ξύλινο βωμό της θεάς, με τετράγωνα κομμάτια ξύλου και το γέμιζαν με φρύγανα (ξερά κλαδιά και άχυρα).

Στο βωμό αυτό, κάθε πόλη θυσίαζε

μία αγελάδα στην Ήρα και έναν ταύρο στον Δία.

Καθαγίαζαν όλα τα δαίδαλα που είχε ετοιμάσει η κάθε πόλη και γινόταν και θυσίες κι άλλων ζώων, ο καθένας πρόσφερε ό,τι μπορούσε, μικρό ή μεγάλο ζώο.

Τα σφάγια, πλήρη θυμιαμάτων και οίνου, μαζί με τα δαίδαλα παραδίδονταν στις φλόγες και καίγονταν μαζί με το βωμό, δημιουργώντας τεράστια φλόγα που φαινόταν από πολύ μακριά.

….σὺν δέ σφισι καὶ αὐτὸν τὸν βωμὸν ἐπιλαβὸν τὸ πῦρ ἐξανήλωσε· μεγίστην δὲ ταύτην φλόγα καὶ ἐκ μακροτάτου σύνοπτον οἶδα ἀρθεῖσαν

Ο Πλούταρχος μας δηλώνει και το συμβολισμό του μύθου.

Η διάσταση ανάμεσα στο ζεύγος, Δίας-Ήρα, δηλώνει τη διαταραχή των στοιχείων της φύσης και την αδυναμία να βρεθεί ισορροπία μεταξύ τους.

Όταν ο Δίας, η θερμή και πυρώδης δύναμη παράσχει την αιτία της διχόνοιας στο ζεύγος, τότε στη γη επικρατούν ανομβρία και ξηρασία.

Η διάσταση του Δία με τη σύζυγο του Ήρα, δηλώνει την άνοδο της θερμοκρασίας, οπότε προκαλείται ταραχή με καύσωνα και ξηρασία στη γη, οπότε δημιουργούνται ανωμαλίες και αγριότητα στην κοινωνία και η φθορά όλων των υλικών αγαθών ολοκληρώνεται.

Η περιφρόνηση και η ασέβεια του Δία προς την Ήρα που είναι η αέρινη και υγρή φύση, είναι η αιτία που προκαλεί πλεονασμό υγρού, και ρεύμα που κατακλύει τα πάντα, προκαλώντας πλημμύρες και καταστροφές.

Δεν είναι τυχαία η περιοχή της Βοιωτίας, όπου λαμβάνει χώρα ο μύθος.

Η οργή της Ήρας προκαλεί τον κατακλυσμό του Ωγύγου, του αρχαιότατου οικιστή της Αττικής και Βοιωτίας. Κατά τις μέρες της βασιλείας του, συνέβη στην Ελλάδα ο κατακλυσμός, που έμεινε γνωστός στην Ιστορία με το όνομα του οικιστή εκείνης της εποχής, που κατέκλυσε και τις δυο αυτές περιοχές.

Ενώ ο συνδυασμός των δύο αυτών στοιχείων, πυρ κι υγρός αέρας, συμβολίζει την αποκατάσταση της φυσικής ισορροπίας και την επιστροφή στην εποχή της γονιμότητας και της βλάστησης.

Ο αίθριος καιρός που έφερε η ομόνοια κι η συμφιλίωση του ζεύγους Δία-Ήρας, αποκατάστησε την ισορροπία στην περιοχή της Βοιωτίας.

Οπότε οι άνθρωποι της περιοχής για να θυμούνται τα γεγονότα, θέσπισαν γιορτή, γεμάτη συμβολισμούς.

Τίποτε δεν είναι τυχαίο.

Η Βοιωτία ήταν το πρώτο κομμάτι γης που αναδύθηκε από το νερό μετά τον κατακλυσμό, όταν υποχώρησαν τα νερά.

Όταν στέγνωσε πια η γη, το πρώτο δέντρο που φύτρωσε σ’ αυτήν, ήταν η βελανιδιά, που την αγάπησαν οι άνθρωποι, καθώς πρόσφερε τροφή και σωτηρία διαμονής στην κοινωνία τους.

....πρῶτον δ' ἀνέσχεν ἐκ τῆς γῆς τῶν φυτῶν ἡ δρῦς, καὶ ταύτην

ἠγάπησαν οἱ ἄνθρωποι, τροφὴν βίου καὶ σωτηρίας διαμονὴν παρασχοῦσαν.

Η κατασκευή ξόανων, δηλαδή ξύλινων αγαλμάτων, είναι πανάρχαια συνήθεια.

Το πρώτο ξόανο ήταν αφιέρωση του Ερυσίχθονος προς τον Απόλλωνα, ξύλινο ήταν και το Παλλάδιο της θεάς Αθηνάς, αλλά και της θεάς Ήρας στη Σάμο…..το ξύλο ήταν το πρώτο υλικό που εύκολα τιθάσευσε και σμίλεψε ο άνθρωπος.

Ο μύθος του δαιδάλου λοιπόν μας αποκαλύπτει τις μεγάλες του αλήθειες.

Έρευνα, ελεύθερη απόδοση κειμένων Χρυσούλα Ματσιαρόκου.

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.