Τόναια ή Τονεία-γιορτή της Ήρας στη Σάμο

Τα Τόναια ή Τονεία ήταν γιορτή προς τιμήν της θεάς Ήρας στη Σάμο. 

Η Αδμήτη, η κόρη του Ευρυσθέως, έφυγε κρυφά από το Άργος κι ήρθε στην Σάμο. 

Στο ταξίδι της κινδύνευσε και μόλις βρέθηκε στο νησί εμφανίστηκε μπροστά της ως όραμα η θεά Ήρα. Η Αδμήτη για να ευχαριστήσει τη θεά για τη σωτηρία της, ανέλαβε την επιμέλεια του ναού της, που παλαιότερα είχε χτιστεί από τους Λέλεγες και τις Νύμφες. 

Οι Αργείοι δυσαρεστήθηκαν όταν πληροφορήθηκαν την απόδραση της και θέλησαν να την τιμωρήσουν.

Πλήρωσαν λοιπόν Τυρρηνούς πειρατές, ζητώντας τους να κλέψουν το βρέτας της θεάς 
(ξύλινο ειδώλιο-ξόανο), με την πεποίθηση πως η κλοπή αυτή θα προκαλούσε το μένος των κατοίκων της Σάμου προς την Αδμήτη, που θα τη θεωρούσαν υπεύθυνη για την κλοπή, καθώς θα αποδεικνυόταν απρόσεκτη.

Οι Τυρρηνοί αποβιβάστηκαν στον Ηραίο όρμο και καθώς ο ναός δεν είχε πόρτα, άρπαξαν το βρέτας και το έβαλαν στο πλοίο τους. 

Ενώ όμως έλυσαν τα σχοινιά και σήκωσαν άγκυρα για να αποχωρήσουν, δε μπορούσαν να σαλπάρουν. Πείστηκαν πως θεϊκή δύναμη τους κρατούσε δεμένους στο γιαλό κι έτσι έβγαλαν το ξόανο από το καράβι, παρασκεύασαν και προσέφεραν ψαιστά 
(κριθαρόπιτες με λάδι και μέλι) για να κατευνάσουν το μένος της θεάς κι αποχώρησαν τρομαγμένοι.

Το πρωί η Αδμήτη, έντρομη διαπίστωσε την κλοπή του ξόανου. 

Ειδοποίησε τους κατοίκους κι όλοι το αναζητούσαν.

Το βρήκαν στην ακτή, αλλά παρά τις μεγάλες τους προσπάθειες, το βρέτας παρέμενε ακίνητο κι ήταν αδύνατη η μετακίνηση του. 

 Ως Κάρες όμως που ήταν, λαός βάρβαρος, υπέθεσαν ότι το βρέτας από μόνο του απέδρασε και για να μη φύγει και το χάσουν καθώς βράδιαζε, έπλεξαν με μακριά σχοινιά λυγαριάς σχοινιά (τόνους), περικύκλωσαν κι έδεσαν σφιχτά το βρέτας και το φύλαγαν εκεί μέχρι που ήρθε στην παραλία η ιέρεια Αδμήτη.

Μόλις έφτασε η Αδμήτη στην ακτή, έλυσε το βρέτας, το εξάγνισε και το τοποθέτησε και πάλι στο βάθρο του. 

Από τότε, κάθε χρόνο εις ανάμνησιν του γεγονότος γιόρταζαν τα Τόναια ή Τόνεια.

Η ιέρεια κατέβαινε στην παραλία, και έλυε με τις συνήθεις ευχές το άγαλμα που το είχαν δεμένο από το απόγευμα (δειλινό), την ώρα που έδυε ο ήλιος. Αφού έλυνε τους τόνους (σχοινιά), το έπαιρνε μαζί της και το οδηγούσε με μεγαλειώδη πομπή και παρατάξεις στην ακρογιαλιά, το εξάγνιζε, βουτώντας τα κλαδιά της λυγαριάς σε θαλασσινό νερό (καθαρμός) το ράντιζε, πρόσφερε ψαιστά στη θεά  προς εξιλέωση όλων κι έπειτα με πομπή το βρέτας επέστρεφε και πάλι στο ναό, οπότε  και τελείωνε η γιορτή.

Επίσης παρασκεύαζαν γλυκά ψαιστά που μοιράζονταν σε όλους τους πολίτες που παρακολούθησαν την τελετή.

Η γιορτή έλαβε το όνομα Τονεία από τα τόνια όργανα, δηλαδή τα εργαλεία που είναι κατάλληλα για τέντωμα σχοινιών.

Ενώ το όνομα Τόναια  ή Τοναία που σημαίνει αυτά που έχουν δυνατή φωνή....το οφείλει στο γεγονός πως όλοι οι κάτοικοι μαζί πρόθυμα, με ένταση και ηχητική συμφωνία αφαίρεσαν τα κλαδιά λυγαριάς που περιέβαλλαν το βρέτας της θεάς, όταν η Αδμήτη ζήτησε να τη βοηθήσουν να το απελευθερώσει από τα δεσμά του.

Οι Κάρες ως δεισιδαίμονες που ήταν, μετά τον εξαγνισμό του ξόανου, πήγαν και ζήτησαν χρησμό από τον Απόλλωνα, από το μαντείο του θεού στην Ύβλα (στην Σικελία).

Ο θεός χρησμοδότησε να πληρώσουν οικειοθελώς και δίχως δυσαρέσκειες μια ποινή.

Έτσι, όρισε να φορούν οι Κάρες στεφάνια από λυγαριά και να δένουν σφικτά με αυτά τα κεφάλια τους, ακριβώς όπως με κλαδιά λυγαριάς σφικτά είχαν αιχμαλωτίσει το ξόανο της θεάς.

Τους ζήτησε επίσης να καταργήσουν όλα τα άλλα είδη στεφάνων, εκτός εκείνων που κατασκευάζονταν από δάφνη. 

Τη δάφνη ο θεός την έδινε ως δώρο σε όσους λάτρευαν τη θεά Ήρα. 

Αν ακολουθήσετε πιστά το χρησμό δε θα ζημιωθείτε ήταν η οδηγία του θεού. 

Αν στα γλέντια σας υποστείτε την ποινή που σας ταιριάζει για χάρη της θεάς, όλα θα οδεύουν σωστά. Οι Κάρες από τότε φορούσαν στεφάνι λυγαριάς κι επέτρεπαν σε όσους λάτρευαν τη θεά να φορούν δάφνινο στεφάνι.

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.

Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.