ηλακάτη

Η υφαντική τέχνη


Η υφαντική τέχνη δόθηκε στο ανθρώπινο γένος,
ως δώρο από τη θεά της νοήσεως την Αθηνά,
όπως αναφέρεται σε άπειρα κείμενα της
Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας:

ὅθεν Ἀθηνᾶ μὲν κομίζει τὴν ἐλαίαν τε
καὶ τὴν ὑφαντικήν....
(όπου η Αθηνά φέρνει την ελιά και την υφαντική)

αὐτὰρ Ἀθήνην ἔργα διδασκῆσαι,
πολυδαίδαλον ἱστὸν ὑφαίνειν.
(όμως η Αθηνά δίδαξε να υφαίνουν
στον περίτεχνο αργαλειό )

Ὑφαντικὴν καὶ ταλασίαν τὴν θεὸν τὴν Ἐργάνην
ἐπινοῆσαί φασιν ἄνθρωποι· τὴν δὲ ἀράχνην ἡ φύσις
σοφὴν ἐς ἱστουργίαν ἐδημιούργησε.
(την υφαντική τέχνη και το γνέσιμο και
στρίψιμο του μαλλιού, επινόησε η Εργάνη,
λένε οι άνθρωποι, ενώ την αράχνη η φύση
την προίκισε να υφαίνει ιστό)


Σύμφωνα με τον Πρόκλο η Θεά Αθηνά είναι
η προστάτιδα της υφαντικής και έτσι η υφαντική
άρχισε από τη δέσποινα Αθηνά:

εὑρίσκομεν διὰ τούτων τὰς θείας ποιήσεις ἐνδεικνυμένους,….
τὴν δ' Ἀθηνᾶν τῶν τ' ἄλλων τεχνῶν καὶ διαφερόν-

τως τῆς ὑφαντικῆς προστατεῖν, τὸν δ' Ἥφαιστον ἄλλης ἰδίως
ἔφορον τέχνης, αὐτὴν δὲ τὴν ὑφαντικὴν ἀρχομένην μὲν ἀπὸ
τῆς δεσποίνης Ἀθηνᾶς

ἥδε γὰρ ἀθανάτων προφερεστάτη ἐστὶν
ἁπασέων ἱστὸν ὑφήνασθαι,
ταλασήια τ' ἔργα πινύσσειν....


Ο Θεός Πάνας σύμφωνα με άλλους, ήταν
εφευρέτης της υφαντικής τέχνης,
και από το γεγονός αυτό ονομάζουμε
και το πανί έτσι, χαρίζοντας του
τιμητικά όνομα που παραπέμπει στον Πάνα:

Πηνίον
δὲ παρὰ τὸν Πᾶνα, ὅς ἐστι, φασίν, εὑρετὴς ὑφαντικῆς,
ἀφ' οὗ καὶ τὸ πανίον, ἡ ἀγοραία λέξις....


Ο άνθρωπος με την υφαντική τέχνη, μιμήθηκε τις αράχνες:

ὁ δ' ἄνθρωπος οὔτε τινὸς τῶν παρ' ἐκείνοις ἀμελέτητος, εἴ
γε καὶ τὴν ὑφαντικὴν ἐμιμήσατο τὰς ἀράχνας....



Στα Ομηρικά έπη, η πιστή σύζυγος του Οδυσσέα,
η Πηνελόπη, προκειμένου να καθυστερήσει τους
επίδοξους μνηστήρες, που καραδοκούσαν να
αναλάβουν το βασίλειο της Ιθάκης,
ολημερίς ύφαινε στον αργαλειό, ενώ όλη τη νύχτα
ξήλωνε όσα είχε υφάνει:

ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκεν μέγαν ἱστόν,
νύκτας δ' ἀλλύεσκεν, ἐπὴν δαΐδας παραθεῖτο....

σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποφύγει να
παραδώσει την τεράστια περιουσία του Οδυσσέα,
στα χέρια κάποιου άλλου.

....ἡ δὲ δόλον τόνδ' ἄλλον ἐνὶ φρεσὶ μερμήριξε·
στησαμένη μέγαν ἱστὸν ἐνὶ μεγάροισιν ὕφαινε,
λεπτὸν καὶ περίμετρον· ἄφαρ δ' ἡμῖν μετέειπε·
κοῦροι, ἐμοὶ μνηστῆρες, ἐπεὶ θάνε δῖος Ὀδυσσεύς,
μίμνετ' ἐπειγόμενοι τὸν ἐμὸν γάμον, εἰς ὅ κε φᾶρος
ἐκτελέσω, μή μοι μεταμώνια νήματ' ὄληται....



Ενώ άλλοι λένε ότι ο Ερμής συνουσιάστηκε
με την Πηνελόπη, όπως και ο Πάνας, και από
τότε άρχισε εκείνη την υφαντική, λένε ορισμένοι:

ἕτεροι δὲ σεμνότερον ληροῦντες,
Ἑρμῆ συνευνάζουσι τῇ Πηνελόπῃ, ὅθεν ὁ Πάν,
ὃν καὶ κατάρξαι τῆς ὑφαντικῆς φασί τινες.



Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του, αναρωτιέται
μήπως η υφαντική και η μαγειρική,
είναι κατάλληλες μόνο για τις γυναίκες,
και είναι αξιογέλαστος (κοινώς ρεζίλης),
όποιος ασχολείται με αυτές τις τέχνες
ώστε να θεωρείται υποδυέστερος (κατώτερος);

....ἢ μακρολογῶμεν τήν τε ὑφαντικὴν λέγοντες
καὶ τὴν τῶν ποπάνων τε καὶ ἑψημάτων θεραπείαν,
ἐν οἷς δή τι δοκεῖ τὸ γυναικεῖον γένος εἶναι,
οὗ καὶ καταγελαστότατόν ἐστι πάντων ἡττώμενον;
(Plato Phil., Respublica)