Ο Ηρακλής στην Ομφάλη

Ο Εύρυτος ήταν εγγονός του θεού Απόλλωνα, που του είχε διδάξει την τέχνη του τόξου, και του είχε χαρίσει και το περίφημο θεϊκό του τόξο. Ήταν βασιλιάς της Οιχαλίας, περιοχή της Θεσσαλίας, (ή της Εύβοιας ή της Μεσσηνίας) και είχε μια κόρη την Ιόλη την οποία αγάπησε ο Ηρακλής και την ζήτησε σε γάμο. Ο Εύρυτος όμως γνώριζε το άσχημο τέλος των παιδιών της Μεγάρας - που ο Ηρακλής είχε σκοτώσει άθελα του, μετά από μια κρίση μανίας που του έστειλε η Θεά Ήρα. Προκειμένου να αποφύγει την συγγένεια μαζί του, διοργάνωσε αγώνες τοξοβολίας και υποσχέθηκε ότι όποιος κέρδιζε τον ίδιο και τους γιούς του - όλοι τους ήταν δεινοί τοξευτές - θα κέρδιζε και το χέρι της Ιόλης.

Ο Ηρακλής κατάφερε και κέρδισε στον αγώνα τον Εύρυτο, που ο ίδιος του είχε διδάξει την τοξοβολία, αλλά αρνήθηκε να τηρήσει την υπόσχεση του, διότι φοβόταν τις κρίσεις μανίας του ήρωα, που δεν ήταν και το καλύτερο προσόν ενός υποψήφιου γαμπρού.

Ο Ηρακλής έφυγε θυμωμένος και όταν αργότερα ο Αυτόλυκος έκλεψε τα κοπάδια των ίππων του Ευρύτου, εκείνος κατηγόρησε τον Ηρακλή ως κλέφτη, για λόγους εκδίκησης.
Στην κατηγορία αυτή του Ευρύτου, μόνο ο Ίφιτος ο γιός του Ευρύτου, στάθηκε στο πλευρό του Ηρακλή, ως μεσολαβητής, για να δικαιωθεί ο Ηρακλής.

Πηγαίνει λοιπόν ο Ίφιτος στην Τίρυνθα να μιλήσει με τον Ηρακλή και να βρουν μια κοινά αποδεκτή λύση, όμως η Ήρα και πάλι στέλνει την μανία και επάνω στην κρίση, ο Ηρακλής δεν σέβεται τον καλεσμένο και τον πετάει από τα κυκλώπεια τείχη της πόλης.

Η ασέβεια προς τον καλεσμένο και ο αποτρόπαιος φόνος, ήταν οι λόγοι μιας ανίατης ασθένειας που έπληξε τον Ηρακλή. Ο ήρωας ζητά να βρει άνθρωπο να τον καθάρει από τους φόνους, αλλά κανείς δεν δέχεται. Φτάνει στην Πύλο και ζητάει από τον Νηλέα και τους γιούς του βοήθεια, εκείνοι όμως δεν δέχονται να τον καθάρουν.

Τελικά τον βοηθά ο Δηίφοβος, ο γιος του Ιππόλυτου, που δέχεται να τον καθάρει, η νόσος όμως είναι ανίατη και ο Ηρακλής καταφεύγει στο μαντείο των Δελφών. Το μαντείο αρνείται να χρησμοδοτήσει για τον ήρωα και το γεγονός τον εξοργίζει. Αρπάζει τότε ο Ηρακλής τον μαντικό τρίποδα του μαντείου και φεύγει οργισμένος, φωνάζοντας ότι θα ιδρύσει δικό του μαντείο. Το γεγονός γίνεται αιτία αντιδικίας μεταξύ του Ηρακλή και του Απόλλωνα.

Η φιλονικία μεταξύ τους ήταν τόσο έντονη, που χώρισαν μόνο όταν ο Δίας πέταξε ανάμεσα τους έναν κεραυνό. Το μαντείο αναγκάστηκε να χρησμοδοτήσει και όρισε ως ποινή για τις άνομες πράξεις του, την πώληση του ως σκλάβου στην βασίλισσα των Λυδών Ομφάλη.

[Περὶ Ὀμφάλης.]

Εἴρηται περὶ <Ὀμφάλης> ὡς <Ἡρακλῆς λατρεύει>
παρ' αὐτῇ. μάταιος δὲ ὁ λόγος. ἐξὸν γὰρ κἀκείνης
καὶ τῶν ὑπαρχόντων αὐτῇ δεσπόζειν *****. ἐγένετο
οὖν τοιόνδε τι. <Ὀμφάλη> ἦν <Ἰαρδάνου> θυγάτηρ

<Λυδῶν> βασιλέως. αὕτη ἀκούσασα τὴν ἰσχὺν <Ἡρα- κλέους>, προσεποιήθη ἐρᾶν αὐτοῦ. πλησιάσας δὲ <Ἡρα- κλῆς> ἔρωτι ἑάλω αὐτῆς, γεννᾷ δὲ ἐξ αὐτῆς υἱόν·

ἡδόμενος δὲ αὐτῇ ἐποίει ὅ τι προστάττοι <Ὀμφάλη>.
οἱ δὲ εὐήθεις ὑπέλαβον <λατρεύειν> αὐτὸν αὐτῇ.

Η Ομφάλη ήταν πανέμορφη, κόρη του βασιλιά των Λυδών Ιαρδάνου. Η Λυδία ήταν η πάμπλουτη χώρα του χρυσοφόρου ποταμού Πακτωλού. Η χώρα ήταν ξακουστή για τα διάφανα υφάσματα, με τα οποία ήταν ντυμένες οι γυναίκες, τα οποία έβαφαν με σάνδυκα (το φυτό κιννάβαρι) δίνοντας τους μια ανοικτόχρωμη κόκκινη απόχρωση στο χρώμα της σάρκας.
Η Ομφάλη ντύνει τον ήρωα με τα διάφανα αυτά υφάσματα, τον υποχρεώνει να φέρεται και να κινείται σα γυναίκα και να ασχολείται με όλες τις γυναικείες εργασίες.

....καὶ χρυσοστήμονας διεργάζεσθαι χιτῶνας
(καὶ μάρτυς ὁ Πείσανδρος εἰπών· ‘Λυδοὶ χρυσοχίτωνες’),
καὶ οὐκ αὐτοὺς μόνους ἀλλὰ καὶ τοὺς καλουμένους σάνδυκας

(χιτῶνες δὲ ἦσαν ὑπ' αὐτῶν εὑρημένοι,
λινῶν μὲν οἱ διειδέστατοι, σάνδυκος δὲ χυλῷ τῆς
βοτάνης καταβάπτοντες αὐτούς·
σαρκοειδὴς δὲ ὁ χρὼς τῆς βοτάνης),
οἷς αἱ γυναῖκες τῶν Λυδῶν γυμνῷ τῷ σώματι
ἐπισκιάζουσαι οὐδὲν μὲν ἐδόκουν ἢ ἀέρα
μόνον περικεῖσθαι, κάλλει δὲ ἔξω τοῦ καλοῦ
καὶ σώφρονος ἐφείλκοντο τοὺς θεωμένους.

τοιούτῳ τὸν Ἡρακλέα χιτῶνι περιβαλοῦσα Ὀμφάλη ποτὲ
αἰσχρῶς ἐρῶντα παρεθήλυνεν· ταύτῃ καὶ Σανδὼν Ἡρακλῆς
ἀνηνέχθη, ὡς....ὁ Ῥωμαῖος φιλόσοφος
ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ Ἐρωτικῷ.....

Το γνέσιμο του μαλλιού με την ηλακάτη και το αδράχτι, ήταν η κυριότερη. Η Ομφάλη του αναθέτει και διάφορους άθλους, αλλά ιδιαίτερα ευχαριστιόταν να φοράει εκείνη τη λεοντή του Ηρακλή και να κρατά το ρόπαλο του, ενώ ανάγκαζε τον Ηρακλή να περιφέρεται με τα διάφανα υφάσματα και την ηλακάτη στο χέρι.

Ο Ηρακλής ο ήρωας της αρετής με την δυνατή προσωπικότητα, δέχεται υπομονετικά την καθημερινή ταπείνωση και τον εξευτελισμό. Η Ομφάλη αντιπροσωπεύει μέσα από τον πλούτο της και τις πράξεις της, τις σκοτεινές δυνάμεις του κακού. Ο Ηρακλής με την δυνατή προσωπικότητα, έπρεπε να κατανικήσει όλα τα εμπόδια που έθετε στο δρόμο της αρετής, η θεά Ήρα, και έρχεται σε άμεση σύγκρουση με το κακό. Η Ομφάλη τον σέρνει στην ακολασία, αποδυναμώνοντας τον, ντύνοντας τον με γυναικεία ρούχα, εξαναγκάζοντας τον σε γυναικείο φέρσιμο.


Του δίνει να γνέσει μαλλί, κρατώντας την ηλακάτη στο χέρι, και εκείνος στωϊκά γνέθει το νήμα της δικής δοκιμασίας, που θα τον οδηγήσει στην κάθαρση. Η πονηρία και η κακία όμως δεν θα σταθούν ικανές να πολεμήσουν το ελεύθερο και καθάριο πνεύμα του ήρωα. Η Ομφάλη ξεγυμνώνει το κορμί του που συμβολίζει την γήινη υπόσταση του ήρωα, τη δύναμη του πνεύματος του, όμως δεν μπορεί να την αποδυναμώσει. Ο Ηρακλής δεν λυγίζει, δεν επιτρέπει να καταστραφεί η τελειότητα του πνεύματος του.


Υπομονετικά δέχεται όλες τις ταπεινώσεις, την εκθήλυνση και τον διασυρμό μέσα από πράξεις που μόνο σκοπό είχαν την κάθαρση. Βαθιά μέσα του όμως το πνεύμα του έμεινε καθάριο, νικώντας τον διασυρμό, την δύστροπη και πονηρή Ομφάλη, που αποδέχτηκε την αρετή και την ανδρεία του, που αποδείχτηκε μέσα από άθλους που του ανέθεσε.

(Σύμφωνα με το Διόδωρο τον Σικελιώτη, η Ομφάλη, του ανέθεσε την αιχμαλωσία των Κερκώπων, που ήταν ληστές και προκαλούσαν μεγάλες συμφορές. Άλλους τους σκότωσε και άλλους τους αιχμαλώτισε και τους παρέδωσε δεμένους στην Ομφάλη.
Ο Συλέας (ένας από τους δύο Κέρκωπες), άρπαζε τους ξένους που περνούσαν και τους ανάγκαζε να σκάβουν τα αμπέλια του. Ο Ηρακλής τον σκότωσε χτυπώντας τον με την ίδια του την αξίνα. Τους Ίτωνες που επίσης λεηλατούσαν την χώρα της Λυδίας, τους εξόντωσε).


Στο τέλος η Ομφάλη τον ερωτεύεται και όταν τελειώνουν τα τρία χρόνια, εκείνος είναι ελεύθερος και πιο κοντά στην τελειότητα. Πριν φύγει από την Ομφάλη ο Ηρακλής αφήνει το αποτύπωμα της έλευσης του, γονιμοποιώντας την με τον σπόρο της αρετής, της χαρίζει τον καρπό του, το γιό που απέκτησε μαζί της, το Λάμο.


....ἡ δ' Ὀμφάλη ἀποδεχομένη τὴν ἀνδρείαν τὴν Ἡρακλέους,
καὶ πυθομένη τίς ἐστι καὶ τίνων, ἐθαύμασε τὴν ἀρετήν,
ἐλεύθερον δ' ἀφεῖσα καὶ συνοικήσασα αὐτῷ Λάμον ἐγέννησε.

Ο Ηρακλής μέσα από το μύθο αυτό, δηλώνει καθαρά ότι, αποδεσμεύτηκε από τα εγκόσμια, από το φθαρτό του σώμα, ξεγυμνώθηκε σωματικά, η ψυχή του όμως έμεινε άφθαρτη, ο αγώνας του ήταν μακρύς και επίπονος, αλλά εκείνος ως ήρωας, μέσα από τα εμπόδια, τις ταπεινώσεις, και τις δυσκολίες, θέλησε να πετύχει την αυτογνωσία και μέσα από αυτή προσπάθησε να φτάσει στην τελειότητα.



Diodorus Siculus Hist., Bibliotheca historica

....τελέσας γὰρ τοὺς ἄθλους τὴν μὲν ἑαυτοῦ γυναῖκα Μεγάραν συνῴκισεν Ἰολάῳ, διὰ τὴν περὶ τὰ τέκνα συμφορὰν ὑποπτευσάμενος τὴν ἐξ ἐκείνης παιδοποιίαν, ἑτέραν δ´ ἐζήτει πρὸς τέκνων γένεσιν ἀνύποπτον. διόπερ ἐμνήστευσεν Ἰόλην τὴν Εὐρύτου τοῦ δυναστεύσαντος Οἰχαλίας. ὁ δ´ Εὔρυτος διὰ τὴν ἐκ τῆς Μεγάρας γενομένην ἀτυχίαν εὐλαβηθείς, ἀπεκρίθη βουλεύσεσθαι περὶ τοῦ γάμου. ὁ δ´ ἀποτυχὼν τῆς μνηστείας διὰ τὴν ἀτιμίαν ἐξήλασε τὰς ἵππους τοῦ Εὐρύτου. Ἰφίτου δὲ τοῦ Εὐρύτου τὸ γεγονὸς ὑποπτεύσαντος καὶ παραγενομένου κατὰ ζήτησιν τῶν ἵππων εἰς Τίρυνθα, τοῦτον μὲν ἀναβιβάσας {ὁ Ἡρακλῆς} ἐπί τινα πύργον ὑψηλὸν ἐκέλευσεν ἀφορᾶν μή που νεμόμεναι τυγχάνουσιν· οὐ δυναμένου δὲ κατανοῆσαι τοῦ Ἰφίτου, φήσας αὐτὸν ψευδῶς κατῃτιᾶσθαι τὴν κλοπὴν κατεκρήμνισεν ἀπὸ τοῦ πύργου. διὰ δὲ τὸν τούτου θάνατον Ἡρακλῆς νοσήσας παρῆλθεν εἰς Πύλον πρὸς Νηλέα, καὶ παρεκάλεσεν αὐτὸν καθᾶραι τὸν φόνον. ὁ μὲν οὖν Νηλεὺς βουλευσάμενος μετὰ τῶν υἱῶν ἔλαβε πάντας πλὴν Νέστορος τοῦ νεωτάτου συγκαταινοῦντας μὴ προσδέξασθαι τὸν καθαρμόν· ὁ δ´ Ἡρακλῆς τότε μὲν παρελθὼν πρὸς Δηίφοβον τὸν Ἱππολύτου καὶ πείσας αὐτὸν ἐκαθάρθη, οὐ δυνάμενος δ´ ἀπολυθῆναι τῆς νόσου ἐπηρώτησε τὸν Ἀπόλλω περὶ τῆς θεραπείας. τούτου δὲ χρήσαντος ὅτι ῥᾷον οὕτως ἀπολυθήσεται τῆς νόσου, εἰ πραθεὶς δικαίως τὴν ἑαυτοῦ τιμὴν ἀποδοίη τοῖς Ἰφίτου παισίν, ἀναγκαζόμενος πείθεσθαι {ὑπὸ τῆς νόσου} τῷ χρησμῷ μετά τινων φίλων ἔπλευσεν εἰς τὴν Ἀσίαν. ἐκεῖ δ´ ὑπομείνας ἑκουσίως ὑπό τινος τῶν φίλων ἐπράθη, καὶ παρθένου δοῦλος ἐγένετο Ὀμφάλης τῆς Ἰαρδάνου, βασιλευούσης τῶν τότε Μαιόνων, νῦν δὲ Λυδῶν ὀνομαζομένων. καὶ τὴν μὲν τιμὴν ὁ ἀποδόμενος τὸν Ἡρακλέα τοῖς Ἰφίτου παισὶν ἀπέδωκε κατὰ τὸν χρησμόν, ὁ δ´ Ἡρακλῆς ὑγιασθεὶς καὶ δουλεύων τῇ Ὀμφάλῃ τοὺς κατὰ τὴν χώραν λῃστεύοντας ἐκόλασε. τοὺς μὲν γὰρ ὀνομαζομένους Κέρκωπας, λῃστεύοντας καὶ πολλὰ κακὰ διεργαζομένους, οὓς μὲν ἀπέκτεινεν, οὓς δὲ ζωγρήσας δεδεμένους παρέδωκε τῇ Ὀμφάλῃ· Συλέα δὲ τοὺς παριόντας ξένους συναρπάζοντα καὶ τοὺς ἀμπελῶνας σκάπτειν ἀναγκάζοντα τῷ σκαφείῳ πατάξας ἀπέκτεινεν· Ἰτώνων δὲ λεηλατούντων πολλὴν τῆς ὑπὸ Ὀμφάλῃ χώρας, τήν τε λείαν ἀφείλετο καὶ τὴν πόλιν, ἐξ ἧς ἐποιοῦντο τὴν ὁρμήν, ἐκπορθήσας ἐξηνδραποδίσατο καὶ κατέσκαψεν. ἡ δ´ Ὀμφάλη ἀποδεχομένη τὴν ἀνδρείαν τὴν Ἡρακλέους, καὶ πυθομένη τίς ἐστι καὶ τίνων, ἐθαύμασε τὴν ἀρετήν, ἐλεύθερον δ´ ἀφεῖσα καὶ συνοικήσασα αὐτῷ Λάμον ἐγέννησε. προϋπῆρχε δὲ τῷ Ἡρακλεῖ κατὰ τὸν τῆς δουλείας καιρὸν ἐκ δούλης υἱὸς Κλεόδαιος.

Απαγορεύεται η αντιγραφή, ή αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική ή μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου των δημοσιεύσεων του ιστολογίου, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια της συγγραφέως, σύμφωνα με το νόμο 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.



Αυτη η εργασία χορηγείται μόνομε άδεια Creative Commons Αναφορά προέλευσης-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόμενο.